O’zbekistan respublikasi

«Keń peyilliliky Men»- eń jaqın adamlardan da sır tutılatuǵın «Úydegi Men» niń jasırın bólegi. Hár birimizde, hátte, jaqın adamlarımızdan jasıratuǵın sırlarımız tabıladı. Ol ózimiz jalǵız qalǵanımızda ashıwǵa imkan beriwimiz múmkin bolǵan, qashan júz bergen hám keshirip bolmaytuǵın qátelik bolıp esaplanatuǵın, ańlanbaǵan hám basqaları tárepinen qaralanatuǵın qálewler (ásirese, jınısıy) hám basqaları sıyaqlı jaman ádetlerden qáliplesedi. Basqasha etip aytqanda, bul biz basqalarda seziletuǵın, lekin ózimiz payda qılatuǵın háreketler hám qırralar ushın fond bolıp tabıladı.

«Men» niń aqırǵı úsh turi belgili kóriniste bir-biri menen yamasa óz ara baylanıslı boladı. «Men» niń basqa túrlerine qaraǵanda, olardıńóz ara baylanıslılıǵı kúshli boladı. Tómendegi belgileniwlerdi kiritemiz:

• 
  «Ash-Men» - «Ashkara Men»; - «Úy-Men» - «Úydegi Men»;
  
• 
  «Shın-Men» - «Shın kewilden Men».
  

Olar bunday tartipte basqalarına isenim bildiriw hám sır tutılǵan haqıyqat dárejeleriniń kemeyiwi boyınsha jaylastırılǵan. Máselen, kópshilik biziń «Ya-Men» imizdi kóbirek, «Shın-Men» imizdi bolsa kemirek biledi. Lekin eń haqıyqıy «Men» «Shın-Men», eń aljasıw bolsa – «Ash-Men». Ortada jeterlishe haqıyqıy hám jaqın adamlarǵa tanıs bolǵan «Úy-Men» jaylasadı.[1]
Solay etip, juwmaq etiw múmkin: «Men» imiz benen qanshelli az adam tanıs bolsa, ol haqqındaǵı maǵlıwmat sonshelli haqıyqıy boladı. «Men»imizdi iyelegen adamlar sanı, «Men»imiz haqqındaǵı haqıyqat kólemi teris proporsional baylanıslılıqta jaylasadı:

• 
  «Ash-Men» - uzaqtagı basqaları ushın maǵlıwmat; - «Úy-Men» - jaqındaǵı basqaları ushın maǵlıwmat; - «Shın-Men» - tek ózi ushın maǵlıwmat.
  

«Men» imizdińúsh modallıǵı
Endi ajıratılǵan belgilaniwler tiykarında juwmaqlardı sáwlelendiriwimiz múmkin: «Ash-Men» - bul ózi haqqındaǵı kóbirek jalǵan hám azǵana haqıyqat, basqa sózler menen aytqanda, kemshiliklerdiń azıraǵın kórsetip, abzallıqların, bazı da olar oylap tabılǵan bolsa da, joqarı dárejede kórsetiw; «Úy-Men» - aralıq taraw – 50% kórsetiletuǵın kemshilikler hám 50% kósetiletuǵın abzallıqlar; «Sa-Men» - haqıyqattı joqarı dárejede hám jalǵandı kemirek dárejede biliw, basqasha etip aytqanda, abzallıqlardı azıraq ashıp beriw hám kemshiliklerdi kóbirek anıqlaw.
Usıǵan uqsas sanlar sızıǵı tiykarında pragmatik piker júritiwler jatadı. Haqıyqatında da, hár birimizge belgili, adam ózinde hesh nárseni jasıra almaydı; jaqınlardan kem shiliklerin jasırıw paydası joq; uzaqtaǵılarǵa kemshiliklerdi kórsetiw qáwipli bolıp tabıladı.
Hámmeden kóre kóbirek ózimizdi baqlaǵanımız ushın, barlıq ózi haqqındaǵı haqıyqattı biledi. Jeterli dárejede kóp jaǵdaylarda «Men»imizdiń unamlı hám unamsız táreplerin bilgen jaqınlarımız túrli jaǵdaylarda bizlerdi baqlaydı. Jaqınlarımızdı qanshelli kóbirek kemshilik hám nuqsanlarımızda isendiretuǵın bolsaq, olarda sonshelli dárejede insanıylıq kewil bildiriwdi oyatamız, óz ara múnásiybetlerimiz de sonshelli shın kewildenboladı, solay etip, olar usı dárejede járdem qolın sozıwǵa tayar turadı. Durıs, álbette, jaqınlarǵa óz kemshiliklerin kórsetiwdiń de belgili kólemi bolıwı kerek.
Uzaqtaǵılardan kemshiliklerdi, jaqsısı, jasırın hám abzallıqların olarǵa kórsetken máqul. Individ biytanıs adamlarga óz kemshiliklerin kórseter eken, onı tárbiya kórmegen adam sıpatında qabıl etip, ol menen hár qanday baylanıslardı pútkilley úziwleri múmkin.
[2]
«Ya-Men» - maqul bolmaǵan kóz qarastıń yamasa ózin adamlarǵa kóz-kóz etiw sezimtallıqálewinińmiywesi emes. Bunıń arqasında tereń jámiyetlik maqsetke muwapıqlıq turadi: óziniń eń jaqsı sıpatların kórsetiwge umtılıw, ózine kóz qaras tájiriybesin, háreketlerin baqlaw qılıwdı, solay etip, óz minez-qulqın tereńlestiriwdi qáliplestiredi. Ózin tutıw mádeniyatı úy shárayatında emes, balkim, tántanalı bayram keshelerinde, doslar hám miymanlar arasında júzege keledi.
Solay etip, óz «Men» iniń barlıq keshirmesi gódeklik dáwirde baslanatuǵın hám I.S. Kon «Menni jańalıq etiw » sıpatında belgilegen shaxs qáliplesiwi procesiniń nátiyjesi bolıp esaplanadı. Bir jasar bala denesindegi sezimleri menen tısqarıdaǵı denelerden júzege keletuǵın sezimler ortasındaǵı ayırmashılıqtı ańlay baslaydı. Sońın ala, 2-3 jasta bala oǵan zawıq baǵıshlaytuǵın process hám óziniń deneler menen háreketleri nátiyjesin úlkenlerdiń deneli háreketlerine «Men ózim!» talabın qoyǵan halda, ajırata baslaydı. Ol birinshi márte ózin átirap - ortalıqtan ayıra tutıw menen birge, basqalarına qarama-qarsı turǵan jaǵdayda óz háreketleriniń subekti sıpatında ańlay baslaydı. Balalar baqshası hám mektep shegarasında, kishi klasslarda úlkenler, ata-analar hám oqıtıwshılar járdeminde shaxsıy psixik sıpatların bahalawǵa waqıtsha jetiskenlik hám kemshilikleriniń sebebin ańlaw dárejesinde jantasıw imkaniyatı tuwıladı. Solay etip, óspirimlik dáwirde jámiyetlik turmıs hám miynet xizmetine aktiv kiriwi nátiyjesinde jámiyetlik-morallıq ózin bahalawınıń keńeyittirilgen sisteması qáliplese baslaydı, ózin ańlaw rawajlanıwı shegine jetip, tiykarınan, «Men» obrazı qáliplesedi.