O’zbekistan respublikasi

Frustraciya – túskinlik, málim maqsetke

Frustratsiya ha`m tinishsizliq emotsional jag`day sifatinda.

erisiwdeúmitlerdińbo`liniwi menen keshetuǵın insan áwmetsizliginiń emocional awir keshirmesi. Frustraciya kóp jaǵdaylarda frustratorǵa qarsı qaratilǵan jawizliq minez-

qulq penen baylanisli. Frustraciya sebepleri saplastirilmaǵanda psixikaniń isten shiǵiwi menen baylanisli bolǵan tereńdepressiv jaǵday júzege keliwi múmkin. (este saqlaw, logikaliq oylawǵa bolgan qábilettiń páseyiwi). Frustraciya jaǵdayi insan qanday da bir shiǵip ketiwjollarin izleydi, shiyrin qiyalǵa beriledi, geyde bosasadi, yaǵniy, psixikalıq rawajlaniwdin dáslepki basqishlarina qaytadi.[2]
ERK
Bizge belgili, insannin zárúrlikleri sotsiallik dúzilis formalariniń rawajlaniwina karap o`zgeredi. Sonliqtan o`z zárúrligin qanaatlandiriu ushin insan xáreket etedi. SHaxs o`z háreketlerinin járdeminde ortalikka maslasadi(sińisedi) hám onnan o`z zárúrligi(iktiyajlari) ushin paydalanadi. Lekin sonin menen birge adam ortalikti o`z iktiyajlarina saykeslendirip o`zgertedi, qayta quradi hám o`zine sáykeslendiredi. [2]
Adamnin shaxs retindegi aktivlik qásiyeti sonnan ibarat, o`z iktiyajlarin kanaatlandiriwǵa járdem beretugin háreketleri instinktiv háreketler emes, al tiykarinan akiliy, sanali háreketler bolip esaplanadi. Bul sanalilik sonnan ibarat, adam aldinnan bazi bir maksetti go`zlep háreket etedi, sol maqsetke jetiw ushin járdem bere alatuǵin kolayli jol hám usillardi aldinnan izlep tabadi hám toskinlik hám kiyinshiliklardi jeńiu ushin sanali túrde kúsh ǵayratin jumsay aladi.
Adam tek o`zine tán mádeniy sotsiallik iktiyajlardi kanaatlandiriwda ǵana emes, bálki, tabiyiy – biologiyalik iktiyajlardi kandiriwda da sanali hám akillilik penen is tutadi. Adam do`gerek átiraptaǵi zatlardi o`zgertip o`zine sáykeslendirer eken, janalik jaratadi, do`retiwshilik etedi, sol jańalikti do`gerektegi wakiyalarǵa qosadi, uakiyalardi o`zgertedi hám toliktiradi. Ulıwma adam bárháma háreket etpesten tura almaydi. Usi tárepten alǵanda adamnin barlik háreketlerin eki toparga bo`liwge boladi. Olardan birinshisi iktiyarsiz háreketler bolsa, ekinshisi iktiyariy háreketler boladi. [2]
Adamnin iktiyarsiz háreketleri qatań bir maqsetsiz, ko`binese impulsiv tárizde júzege keledi. Misali, jo`teliw, túshkiriw, ko`z qabaǵiniń ashilip jumiliwi hám taǵi basqalar. Bul háreketlerdi adam aldinnan oylap rejelestirmeydi. Iqtiyarsiz háreketler geyde adamniń aqiliy sanasi menen de baylanisli boladi, sonliqtan iqtiyarsiz erk, iqtiyarsiz diqqat, iqtiyarsiz este saqlap qaliw, iqtiyarsiz eske túsiriw halatlari da boladi. Bunday jaǵdaylarda adamniń iqtiyarsiz háreketleri bolip atirǵan waqiyaniń basqa nárselerden keskin ayirmashiliǵi yamasa adamniń qiziǵiwshiliǵi, zárúriyati iqtiyajlari menen tuwridan tuwri baylanisli boladi. [2]
Erklilik háreketlerde barliq waqitta maqset aniq boladi. Adam o`z aldina qoyǵan maqsetinen kelip shiǵatuǵin nátiyjelerdi de aldinnan ko`z aldina keltire aladi. Áne soniń ushin hár qanday qiyinshiliqti jeńip bolsa da maqsetin ámelge asiriwǵa umtilip baradi. Máselen, adam bir jay salip atirǵanda aqirǵi nátiyje qanday bolip shiǵatuǵinin ko`z aldina aniq keltire aladi hám soniń ushin qanday qiyinshiliq bolsa da jeńip, jumisin dawam ettire beredi. YAmasa, student birinshi kursqa kirgende qanday qániyge bolip shiǵatuǵinin jaqsi biledi, hám soniń ushin barliq qiyinshiliqlarǵa shidap, Oqıwin dawam ettire beredi. Ulıwma erklilik qábiletti yamasa ayriqsha aktti ámelge asiriwdińáhmiyetli qásiyetleriniń biri iske asirilip atirǵan háreketlerdiń erkin ekenligin aniqlawdan ibarat. Adamniń erklilik háreketi toliq determinizmge, yaǵniy sebepli baylanis nizamina boysinadi. Soniń menen birge erklilik háreketlerinińǵárezli sebepleri sharayatinda erklilik háreketlerin belgilep beretuǵin hár qiyli turmisliq sharayatlar da boliwi múmkin. [1]
Adamniń erklilik háreketi ob’ektiv tárepten baylanisli boladi. Erklilik hárekettiń tiykarǵi qásiyetleriniń biri, erklilik háreketlerdi adam barliq waqitta shaxs retinde ámelge asiradi. Tap usiniń menen baylanisli túrde erklilik háreketler adam toliq túrde juwap beretuǵin is retinde bastan keshiriledi. Erklilik qábilet arqali adam ko`p tárepten o`zin belgili sharayatta ańlaydi, o`z turmis joli menen táǵdirin o`zi belgilewi múmkin. Erktiń eń tiykarǵi qásiyeti, onda háreketti ámelge asiriwdiń puxta oylap shiǵilǵan rejesiniń bar ekenliginde. Dáslepten rejelestirilmegen háreketlerdi erklilik háreket dewge bolmaydi. Soniń menen birge erk áwelden bar bolmaǵan, biraq hárekettiń nátiyjesine eriskennen soń payda boliwi múmkin bolǵan qanaatlaniwǵa barliq diqqatin qaratiwlan ibarat boladi.
Ko`p jaǵdaylarda erk jaǵday yamasa qiyinshiliq ústinen jeńiske erisiw emes, al o`z-o`zin jeńiw de boladi. Bul ásirese, jigersiz, sezimtal, qozǵaliwshań, kúshsiz adamlarǵa tán bolip, o`zleriniń tábiyiy xarakterologikaliq qásiyetleri menen <sup>1</sup>Psychuogy David G. Myers Hope Culege Huland, Michigan gúresiwge tuwra keledi.
Hesh qanday mashqala erktiń qatnasisiz sheshilmeydi. Insan kúshli erksiz úlken jetiskenliklerge jetise almaydi. Adamzat basqa tirishilikten hziniń ańi hám aqili menen ǵana emes, bálki erkiniń barliǵi menen de ajiralip turadi.
Iqtiyarli háreketlerdiń dáslepki baslanǵish tochkasi háreket maqsetiniń payda boliwi hám sol maqsettiń ortaǵa qoyiliwinda hám oniń dúzilisin to`mendegishe túsindiriwge boladi.