O’zbekiston-Finlandiya pedagogika instituti Aniq-Tabiiy fanlar va Jismoniy madanyat fakulteti Matematika va Informatika yo’nalishi talabasi Abdusalomov Nurshodbekning

KITE

Spyder dastruni ilk marotaba ochganimizda KITE dasturlash yordamchisini (pogramming assistant) o'rnatishni taklif qilishi mumkin.

Kite —sun'iy intellekt asosida ishlovchi virtual yordamchi bo'lib, kod yozishni osonlashtiradi. Kite yordamida istalgan funktsiya yoki komanda haqida qo'shimcha ma'lumot olishingiz mumkin. Shungdek Kite sizga kodlarni to'g'ri yozishda ishora (подсказка) ham ko'rsatib turadi.

Kite yordamida kod yozish bir muncha osonlashadi

1.6 rasm
Install Kite tugmasini bosing

1.7 rasm

Kite yordamchisini o'rnatish jarayoni.
Va nihoyat Spyder IDE ochiladi:

1.8 rasm
Spyder IDE

#2 NAZARIY QISM:

Python dasturlash tilida ma‘lum bir shakllar va chizmalarni hosil
qilish uchun avval, albatta, grafik rejimni hosil qilish kerak, ya‘ni grafik
kutubxonani faollashtirish kerak. Python dasturlash tilida grafik rejim hosil
qilingandan so’ng uning tarkibiga kerakli chizma va shakllarni hosil qilish
buyruqlarini yozish mumkin.
Grafik muhitini faollashtirish

Python dasturlash tilida ma‘lum bir shakllar va chizmalarni hosil

qilish uchun avval, albatta, grafik rejimni hosil qilish kerak, ya‘ni grafik
kutubxonani faollashtirish kerak. Python dasturlash tilida grafik rejim hosil
qilingandan so’ng uning tarkibiga kerakli chizma va shakllarni hosil qilish buyruqlarini yozish mumkin
Grafik muhitini faollashtirish

Matplotlib quyidagich

kutubxonasini

faollashtirishning

umumiy ko’rinishi

from matplotlib.pyplot import*

Grafik rejimi hosil qilingandan so’ng kompyuter ekranini koordinatalar sistemasini Ichoraki deb qarash kerak. Bunda kompyuter ekraniga chiziladigan shakl va chizm
xuddi koordinatalar sistemasining I-chorakida chiziladigandek buruqlar beriladi.
Kompyuterning ekrani bir nechta nuqtalar matritsasidan tashkil topgan. Dasturchi
tomonidan chizilgan shakl va chizmalar ekran rangi bilan bir xil rangda bo’lsa, chizilgan shakl va chizmalar ko’rinmasdan qoladi, shuning uchun chiziladigan shakl, chizma
va nuqtalar uchun alohida ranglar ham berilish mumkin.
Tekislikda chizma va shakllar chizish
Python dasturlash tili tarkibida shakl va chizmalar nuqtalar ketmaketligidan hosil
bo’ladi. Python dasturlash tilida nuqta, shakl va chizmalarni rangi va chizma turi alohida beriladi. Python dasturlash tili tarkibida grafik shakllarni quyidagi funksiyalar orqali chiziladi:
plot(y), show()-funksiyasi y to’plam yoki y ro’yxat elementlarini ikki
o’lchovli koordinatalar sistemasida chizish uchun xizmat qiladi. plot() funksiyasini ishlash jarayonini quyidagi dastur orqali qarab o’tamiz

Chiziladigan shakl va chizmalarning chiziq ranglari quyidagi jadval Ko’rinishida aniqlanadi.

Rang nomi(O’zbek tilida)	Rang nomi ingiliz tilida	Rang kodi
Qora	Black	0
KO’k	Blue	1
Yashil	Green	2
Och kO’	Gray	3
Qizil	Red	4
Binafsha	Magenta	5
Malla	Brown	6
KO’lrang	Lighgray	7
Och qora	Darck grey	8
ch kO’k	Lightblue	9
Och yashi	Lightgreen	10
TO’q kO’k	Lightcyan	11
Och qizil	Lightred	12
Och binafsha	Lightmagenta	13
Sariq	Yellow	14
Oq	White	15

#4 AMALIY QISM:

Hammaga tanish bolgan Facebook logotipini paythonda kiritamiz

4.1 rasm
BU BIZGA NAMUNA BO’LIB HIZMAT QILADI
from turtle import *

speed(10)

color("#0270d6")

Screen().bgcolor('yellow')

penup()
goto(0, 150)

pendown()

begin_fill()

forward(150)
circle(-50, 90)
forward(300)
circle(-50, 90)
forward(300)
circle(-50, 90)
forward(300)
circle(-50, 90)
forward(150)
end_fill()

color("white")

penup()
goto(140, 80)
pendown()

begin_fill()

right(180)
forward(50)
circle(80, 90)
forward(50)
right(90)
forward(80)
left(90)
forward(40)
left(90)
forward(80)
right(90)
forward(160)
left(90)
forward(55)
left(90)
forward(160)
right(90)
forward(70)
left(80)
forward(45)
left(100)
forward(80)
right(90)
forward(40)
circle(-40, 90)
forward(40)
left(90)
forward(45)
end_fill()

hideturtle()

done()

NATIJA :
4.2- rasm

NATIJA BO’LSA BIZNI QO’NIQTIRADI :
2: PAYTYHONDA GUL CHIZISHNI O’RGANAMIZ:

Avval . Kod Qismi Tuzib Olaniz

import turtle
 
# Set initial position
turtle.penup ()
turtle.left (90)
turtle.fd (200)
turtle.pendown ()
turtle.right (90)
 
# flower base
turtle.fillcolor ("red")
turtle.begin_fill ()
turtle.circle (10,180)
turtle.circle (25,110)
turtle.left (50)
turtle.circle (60,45)
turtle.circle (20,170)
turtle.right (24)
turtle.fd (30)
turtle.left (10)
turtle.circle (30,110)
turtle.fd (20)
turtle.left (40)
turtle.circle (90,70)
turtle.circle (30,150)
turtle.right (30)
turtle.fd (15)
turtle.circle (80,90)
turtle.left (15)
turtle.fd (45)
turtle.right (165)
turtle.fd (20)
turtle.left (155)
turtle.circle (150,80)
turtle.left (50)
turtle.circle (150,90)
turtle.end_fill ()
 
# Petal 1
turtle.left (150)
turtle.circle (-90,70)
turtle.left (20)
turtle.circle (75,105)
turtle.setheading (60)
turtle.circle (80,98)
turtle.circle (-90,40)
 
# Petal 2
turtle.left (180)
turtle.circle (90,40)
turtle.circle (-80,98)
turtle.setheading (-83)
 
# Leaves 1
turtle.fd (30)
turtle.left (90)
turtle.fd (25)
turtle.left (45)
turtle.fillcolor ("green")
turtle.begin_fill ()
turtle.circle (-80,90)
turtle.right (90)
turtle.circle (-80,90)
turtle.end_fill ()
turtle.right (135)
turtle.fd (60)
turtle.left (180)
turtle.fd (85)
turtle.left (90)
turtle.fd (80)
 
# Leaves 2
turtle.right (90)
turtle.right (45)
turtle.fillcolor ("green")
turtle.begin_fill ()
turtle.circle (80,90)
turtle.left (90)
turtle.circle (80,90)
turtle.end_fill ()
turtle.left (135)
turtle.fd (60)
turtle.left (180)
turtle.fd (60)
turtle.right (90)
turtle.circle (200,60)
turtle.done()


NATIJA:

4.3-rasm
PAYTHON DASTURIDA NAFAQAT RASM BALKI MATEMATIK FUNKSIYALARNI HAM CHIQARISH MUMKUN:

from numpy import*
from math import*
from matplotlib.pyplot import*
plot([1,4,9,16,25,64,81])
show()
4.4- rasm




from numpy import*
from math import*
from matplotlib.pyplot import*
t=[]
x=[]
for i in range(400):
t.append(i*0.01)
x.append(sin(2*pi*t[i]))
plot(t, x, color='green')
show()
4.5- rasm

Chizmalarni alohida faylda saqlash.

Python dasturlash tilida chiziladigan shakl va chizmalarni alohida.png kengaytmali fayllarga saqlash imkoniyati mavjud. Bu asosan katta
turdagi ma‘lumotlarni qayta ishlash vaqtida rasmlarni alohida fayl sifatida
saqlash imkonini yaratadi. Chiziladigan shakl va chizmalarni alohida
faylga quyidagi funksiya orqali amalga oshiramiz.
4.5-rasm

from numpy import* from math import* from matplotlib.pyplot import* t=[] x=[] for i in range(400): t.append(i*0.01) x.append(cos(pi*t[i]/180)) plot(t, x, color='green') savefig('cosinus.png') show()

Chizmalarni alohida faylda saqlash
Python dasturlash tilida chiziladigan shakl va chizmalarni alohida
.png kengaytmali fayllarga saqlash imkoniyati mavjud. Bu asosan katta
turdagi ma‘lumotlarni qayta ishlash vaqtida rasmlarni alohida fayl sifatida
saqlash imkonini yaratadi. Chiziladigan shakl va chizmalarni alohida
faylga quyidagi funksiya orqali amalga oshiramiz.
savefig('sincos.png')
Bu funksiya grafikni, dastur saqlangan papkaga saqlaydi, agar boshqa joyga
saqlash kerak bo’lsa albatta adres ‘‘ belgi ichiga yozilish kerak. Yuqoridagi funksiyani
ishlash jarayonini quyidagi dastur orqali qarab o’tamiz.
Misol. Ma‘lum bir oraliqda cos(x) funksiya grafigini chizing va bu grafikni cosinus.png fayliga saqlash dasturini tuzing.

Grafikga ma’lumot yozish

Python dasturlash tilida chiziladigan shakl va chizmalarga ma‘lumot
yozish mumkin. Bu ma‘lumot funksiyaga nom, OX va OY o’qi bo’yicha
ma‘lumot yozish mumkin. Ma‘lumotlarni quyidagi funksiyalar amalga oshiradi.
Funksiyaga nom beris funksiyasi:
title(‘text’)
OY o’qiga ma‘lumot yozish:
ylabel(‘text’)
OX o’qiga ma‘lumot yozish:
xlabel(‘text’)
Yuqoridagi funksiyani ishlash jarayonini quyidagi dastur orqali qarab o’tamiz.
Misol. Ma‘lum bir oraliqda cos(x) funksiya grafigini chizing va bu grafikni nomini
kosinus grafigi, OX o’qini argument va OY o’qini funksiya deb nom beruvchi dastur
tuzing..

4.6-rasm.

Ikki va undan ortiq funksiyalar grafiklarini bitta sistemaga ham chizish mumkin.
Misol. Ma‘lum bir oraliqda y=x3-4x va y=-2x2 funksiya grafiklarini hizish dasturini tuzing.

from numpy import* from math import* from matplotlib.pyplot import* x=arange(-10,10,2) 175 y=x**3-4*x z=-2*x**2 plot(x,y,z) show()

Bir nechta funksiyalar grafiklarini chizish va bu funksiyalarni ko’rinishlarini ham
chizish imkoniyatlari mavjud.
Misol. Ma‘lum bir oraliqda y=x2, y=x3 va y=x4 funksiya grafiklarini chizish dasturini
tuzing.

from numpy import* from math import* from matplotlib.pyplot import* from matplotlib import rcParams rcParams ['font.sans-serif']=['Arial'] t=arange(-1,1,0.01) x=t**2 y=t**3 z=t **4 plot(t,x,label =r'$x ^2 $') plot(t,y,'--',label =r'$x^3 $') plot(t,z,':',label=r'$x^4 $') legend () title ('darajalar') show ()

4.7-rasm
ANA ENDI MURAKKAB COD QISMLAR TUZSAK HAM BO’LADI
MASALAN MASHINANING COD QISMINI TUZIB KORAMIZ
#mashinani paython dasturida chizamiz