O’zbekiston raspublikasi Alfraganus unversiteti Raqamli texnologiyalar fakulteti Dasturiy injinering yo’nalishi

O’zbekiston raspublikasi Alfraganus unversiteti Raqamli texnologiyalar fakulteti Dasturiy injinering yo’nalishi

Kompyuterni tashkil etish fanidan Amaliy ish

Bajardi Qushboyev.A

Tekshirdi Xalilov.S

Kiritish-chiqarish tizimlarining tashkil etilishi
Kiritish-chiqarishning asosiy tizimi. Shaxsiy kompyuterning ona platadagi DXQ (doimiy xotira qurilmasi) yoki QDDXQ (qayta dasturlanadigan doimiy xotira qurilmasi) mikrosxemasiga yozilgan dastur BIOS dir. BIOS kompyuterning operatsion tizimdan kelayotgan kirish-chiqish, qurilmalarni boshqarish so‘rovlariga xizmat ko‘rsatadi. Shuningdek, kompyuter yoqilganda uskunalarni boshlang‘ich tekshirish (POST tartiboti), MBRni yuklash va operatsion tizimga boshqaruvni uzatish ham BIOS vazifasiga kiradi, BIOSda shaxsiy kompyuterning ona plata konfiguratsiyasining asosiy ko‘rsatkichlarini qo‘lda sozlash uchun interaktiv nimdasturi ham mavjud.
POST-Power-On Self-Test Yoqilgandan so‘ng o‘z-o‘zini testlash. Ona plataning BIOS dasturi vazifalaridan biri bo‘lib, u kompyuter tarkibiy qismlarini(apparat ta’minotini) ketma-ket testlab chiqadi.
MBR Master Boot Record – Bosh yuklovchi yozuv. Qattiq disk yoki boshqa axborotni saqlash qurilmasidagi mantiqiy disklarga (bo‘limlarga) bo‘linadigan birinchi fizik sektor. MBR bo‘limlar jadvalini (partition table) va bajarilayotgan kodning katta bo‘lmagan bo‘lagini o‘z ichiga oladi. MBRning maqsadi – operatsion tizimni yuklash emas, shunchaki qattiq diskning qaysi bo‘limidan Otni yuklash kerakligini tanlash. MBR bosqichida faqat disk bo‘limi tanlanadi.
Kiritish va chiqarish tizimi – tashqi qurilmalar bilan ma’lumotlarni kiritish va chiqarish masalasini ta’minlaydi
Kiritish va chiqarish tizimi – tashqi qurilmalar bilan ma’lumotlarni kiritish va chiqarish masalasini ta’minlaydi
Fayl tizimi – fayl va kataloglar bilan ishlash uchun keng xizmat (servis) imkoniyatlarini beradi
Operatsion tizim klassifikatsiyasi
Zamonaviy universal operatsion tizim birinchidan fayl tizimlarini ishlata oladigan va foydalanadigan ko`p foydalanuvchili va ko`p vazifali xarakteristika deb aytishimiz mumkin
Operatsion tizimning tarkibida asosiy 3 komponent guruhi mavjud:
-Yadrosi (rejalashtiruvchi tizim, qurilma drayverlari, qurilmalarni boshqaradigan xizmatlar, tarmoq tizimlari)
-Tizim kutubxonalari (drayverlar bilan birga keladigan vazifali lug`at)
-Platalar bilan obolochkasi (tashqi ko`rinish)
Protsessorni boshqarish algoritmi bo`yicha operatsion tizimlarning turlanishi:
-Bir vazifali va ko`p vazifali
-Lokal va tarmoqlar
-Bir foydalanuvchili va ko`p foydalanuvchili
-Bir protsessorli va ko`p protsessorli tizim
Bir vaqt davomida bajariladigan vazifalar bo`yicha operatsion tizimlar 2 klassga bo`linadi: bir vazifali va ko`p vazifali
Misol: MS – DOS operatsion tizim 1 vazifali , Linux,Unix, Windows ko`p vazifali hisoblanadi.
Ko`p vazifali operatsion tizimlar foydalanadigan muhitiga nisbatan 3 turga bo`linadi:
Paketlarni qayta ishlash tizimlari
Vaqt bo`yicha ajralish tizimlari
Real vaqt tizimlari
Operatsion tizimning funksiyali vazifalari:
Lokal resurslarni boshqarish
Jarayonlarni boshqarish Kiritish – chiqarishni boshqarish
Jarayon (vazifa, harakat) – abstrakt amal bajarib turgan dasturni aniqlaydi.
Operatsion tizimning funksiyalari:
Foydalanuvchi tomonidan buyruq va vazifalarni qabul qilishi va ularni qayta ishlashi
So`rov dasturni qabul qilish va bajarish kerak bo’lgan vaqtda boshqa dasturlarni bajarish yoki to`xtatish
Bajarishga mo`ljallangan dasturlarni operativ xotiraga yuklash
Dasturni initsializatsiyasi
Dasturlarni identifikatsiyasi
Ma’lumot bazalarining fayllarini boshqarish tizimini ishlashini ta’minlab berish
Multidasturlash rejimini ta’minlab berish
Hamma kiritish – chiqarish operatsiyasini boshqarish va tashkillashtirishni ta’minlash
Real vaqt davomida vaqtni cheklashi bilan aniq va qattiq ishlash
Xotirani taqsimlash
Virtual xotirani tashkillashtirish
Zamonaviy tizimlarda doimiy xotirani taqsimlash
Vazifa bo`yicha rejalashtirish va nazorat qilishni ta’minlash
Bir vaqt mobaynida bajarib turgan dasturlar orasida ma’lumot va xabarlarni almashishini ta’minlab berish
Bir dasturni boshqa dastur ta’siridan himoyalash va ma’lumotlarni ishonchli ravishda saqlash
Har vaqtda tizimni ishdan chiqish vaziyatlari uchun xizmatlarni ta’minlash
Dastur tizimining ishlashini ta’minlash