O’zbekiston respublikasi axborort texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBORORT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
Mustaqil ish

Ma’lumot bazasi boshqarish tizimi arxitеkturasi.

Fan:Ma’lumotlar bazasini boshqarish
Guruh:215-20
Bajardi: Raxmatov Navro`zbek
Ko’chiboyev Alimbek
Tekshirdi: Gaipnazarov Rustam.
Toshkent 2022


REJA:

1. 
   Ma’lumotlar bazasini sinflarga ajratish.
   
2. 
   Ma’lumotlarni fizik va mantiqiy tavsifi.
   
3. 
   Ma’lumotlar bazasini uch bosqichli arxitekturasi.
   
4. 
   Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimini tashkil etuvchilari.
   

Ma’lumotlar bazasini sinflarga ajratish

Ob’ektlarni sinflarga ajratish deyilganda, barcha ob’ektlar to‘plamini birorta norasmiy belgi bo‘yicha qism to‘plamlarga ajratish tushuniladi. MBni ko‘pligini hisobga olib uni sinflarga ajratish belgilari xilma – xil. Hozirgi kunda MBni quyidagi sinflari ko‘p qo`llaniladi:

1. 
   MB ma’lumotlarni tasvirlash shakliga qarab: video, audio, multimedia guruxlariga ajratish mumkin.
   
2. 
   Video MB ma’lumotlarini ko‘rinishiga qarab o‘z navbatida matnli va grafik tasvirli bo‘ladi.
   
3. 
   Matnli MB ma’lumotlarni strukturalashganiga qarab strukturalashgan va strukturalashmagan MB ga bo‘linadi.
   

4. Strukturalashgan MB o‘z navbatida ma’lumotlarni modeliga qarab: ierarxik, tarmoqli, relyasion MBga bo‘linadi. Bundan tashqari strukturalashgan MBlari statik va dinamik shuningdek, markazlashgan va taqsimlangan MBga bo‘linadi. MBni foydalanuvchilar soniga qarab: bitta va ko‘p foydalanuvchili MBga bo‘linadi.
MBni logik(mantiqiy) va fizik tasvirlash.
Ma’lumotlarni tavsirlash va ular orasidagi munosabat aloqalar o‘rnatish 2 xil bo‘ladi:

• 
  Logik yoki mantiqiy;
  
• 
  Fizik;
  

Ierarxik model

Tarmoqli MB structurasi

Realyatsion MB structurasi

MB Turlari

• 
  Bitta foydalanuvchi ma'lumotlar bazasi: Bitta foydalanuvchi tomonidan bazaga murojat qilishi sifatida yaratilgan
  
• 
  Agar bitta foydalanuvchi uchun ma'lumotlar bazasi tizimi bir nechta foydalanuvchilar uchun ishlatilsa, ikkita muammoni hal qilish kerak: Ma'lumotlar buzilishi, ishlashi va tezlik.
  

• 
  Bitta foydalanuvchi ma'lumotlar bazasi: agar 50 dan kam foydalanuvchi bo'lsa, bu ma'lumotlar bazasi ishchi guruhlar bazasi deb ataladi,
  
• 
  Agar foydalanuvchilar soni 50 dan katta bo'lsa, u korxona ma'lumotlar bazasi deb ataladi.
  

Kompyuterlar va Ma’lumotlar bazasi

• 
  Mahsulot harakati, Narxi, Kredit karta, foydalanuvchi malumotlari
  
• 
  Asosiy e’tibor xavfsizlikka qaratilgan
  
• 
  Ma’lumotlar kompaniya uchun juda muhim hisoblanadi
  

Sotib olish ro’yxati

• 
  Sotib olinadigan ro’yxat
  
• 
  5-20 ma’lumotlar tushunarli ko’rinishda keltiriladi
  
• 
  Xavfsizlik muhim emas
  

Ma’lumotlarni boshqarish tizimi (Database management system)

• 
  Foydalanuvchilarga ma’lumotlarni yaratish, saqlash, o’zgartirish va uzatishni boshqarish uchun maxsus ishlatiladigan dastur.
  
  • 
    Katta hajmdagi ma’lumotlarni qayta ishlashni yengillashtirish
    
  • 
    Xafsizlikni ta’minlash
    
  • 
    Zaxira (Backups)
    
  • 
    Ma’lumotlarni Import/Export qilish
    
  • 
    Boshqa dastur bilan muloqatni ta’minlash
    

Amazon.com Ma’lumotlar bazasi diagrammasi

Ma’lumotlar bazasi, MBBT tizimi yordamida ma’lumotlarni yaratish, saqlash, o’zgartirish va uzatish funktsiyasini bajaradi.

• 
  Fizik tasvirlashda ma’lumotlar mashinani tashqi xotirasida saqlashi bilan farqlanadi.
  
• 
  Mantiqiy tasvirlashda esa amaliy dasturchi yoki foydalanuvchi tomonidan ma’lumotlarni tasvirlash ko‘rinishi tushuniladi.
  

Dastur vositalariga translyatorlar va MBga ma`lumotlarni kiritadigan, qayta ishlaydigan, saqlaydigan, takomillashtiradigan, testdan o`tkazadigan, ma`lumotlarni kiritish chiqarishni ta`minlaydigan boshqarish tizimlari kiradi.Asosiy dasturlash tillari sifatida Delphi, C, C++ va boshqa shu kabi dasturlash tillari ishlatiladi.