O’zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlanshtirish vazirligi

Nutqni tanish algoritmlari

Hozirgi zamon raqamli radioelektron qurilmalari va tizimlari xalq xo'jaligining turli sohalari (radioaloqa, televidenie, kosmik uchish apparatlari,radioboshqaruvli raketalar, radiolokasion tizimlar, medisina qurilmalari)da kengqo’llaniladi. Ushbu qurilmalami yaratish va ulardan unumli foydalanish injenertexnikxodimlardan chuqur bilim talab qiladi. Signallarga raqamli ishlov berish (SRIB) fani Radiotexnika, Mobil aloqatizimlari, Televidenie, radioaloqa va teleradioeshittirish yo‘nalishlari bo‘yicha bakalavrlar tayyorlash o‘quv rejasidagi tanlov fanlari qatoriga kiradi.
Signallarning asosiy turlariga quyidagilar kiradi: analog, diskret va raqamli.
Analog signallar uzluksiz va bo'laklari uzluksiz x(t) fimksiya bilanifodalanadi, bunda fiinksiyaning o‘zi va argumenti har qanday qiymatlami qabulqilishi mumkin, ya’ni t < t < t , x < x < x (1 .la-rasm).

Diskret signal x (t) uzluksiz signal x(t) ni diskretizatsiyalash fiinksiyasiy(t) ga ko‘paytirish natijasida hosil qilinadi. Bunda y(t) diskretlash fiinksiyasi t oldin bilan davriy takrorlanuvchi kichik davomiyli impulslar ketma-ketligi (1.1rasm) dan foydalaniladi. Ideal holatda diskretlash fiinksiyasi sifatida deltafunksiyalar davriy ketma-ketligidan foydalaniladi.
T = kt ( oraliq diskretlash davri deb ataladi, unga teskari bo‘lgan kattalikdiskretlash chastotasi deb ataladi.
f =I/T.
Diskret signalning nT vaqtdagi qiymatlari uning oniy qiymatlari deb ataladi.Diskret signal haqiqiy voki kompleks boiishi mumkin. Kompleks signalninghaqiqiy va mavhum qismi haqiqiy ketma-ketliklar orqali ifodalanadi
x(nT)= x (nT)+ jx (nT).
Raqamli signal x(t) kvantlangan panjarasimon funksiya (1.2-rasm), ya’niqator diskret sathlami kvantlash sathi mq qiymatlarga nT vaqtlarda ega bo‘ luvchipanjarasimon fimksiyadir. Bunda q - sath b o ‘yicha kvantlash odimi, m -kvantlash o ralig‘ i tartib raqami. m- 0,1, 2 ,...,M - 1 , M =2 b o iib , n – butunmusbat son.

Diskret signalni quyidagi matematik ifodalar orqali aniqlash mumkin:
- diskret vaqt fiinksiyasi nT : x(nT ) = x(t)//t = nT , bunda n = 0 , 1, 2,..., laranalog signalning diskret davriy takrorlanuvchi vaqtdagi oniy (tanlangan)qiymatlariga mos keluvchi normallashtirilgan vaqt;
- olingan qiymat tartib raqami n-funksiyasi: x(n) = x(nT )/T = 1 , umumanolganda vaqt bilan to‘g‘ridan-to‘ g ‘ri bog‘ lanmagan;
- uzluksiz vaqt funksiyasi:

analog signal .x(t) ni diskretlash fiinksiyasi ga ko‘paytirish
natijasida quyidagi cheksiz qisqa davomiyli impulslar davriy ketma-ketligi uchun
ifodani olamiz:

Diskret signallar tanlash tartib raqami n yoki diskret vaqt nT fiinksiyasiko‘rinishida tasvirlanishi mumkin (1.3-rasm).

1.3-rasmda keltirilgan vaqt uzluksiz funksiyasini diskret signal x(nT) gamos keluvchi analog x(t) signalga yoki „x(n) o‘rovchisiga tenglashtirish mumkin.
x (t) va x(nT ) signallari bir-biri bilan chiziqli bogiiklikda

va bir xil xossalarga ega, ammo o‘lchov birliklari turlicha.
Tanlangan oniy qiymatlami tartib raqami n orqali ifodalangan signallamiraqamlar ketma-ketligi deb harn ataladi. Uzluksiz vaqt fiinksiyasi (1.1) ni diskretsignal ko‘rinishida aniqlash balans modulyatsiya signaliga yoki davriy takrorlanuvchi f.(t)  impulslar x(t) diskretlangan signallar oniy qiymatlarigaproporsional yuzaga ega bo‘lgan impulslar ketma-ketligi yoki uning x(nT) vaqtlaridagi impulslar oniy qiymatlariga ko‘paytmasiga teng deb hisoblashmumkin (1.4-rasm). Bu ta’rif analog signal va tizimlami ta’riflovchi usullar(metod) yordamida matematik ifodalami olish hamda ulami diskret signal vatizimlarga xos xususiyatlar (ko‘rsatkichlar) bilan solishtirish imkonini beradi.

3.