О‘zbеkistоn rеspublikаsi аxbоrоt tеxnоlоgiyаlаri vа kоmmunikаtsiyаlаrini rivоjlаntirish vаzirligi

Tarmoq haqida umumiy tushuncha
Kompyuter tarmog'i - bu tarmoq tugunlarida joylashgan yoki ular tomonidan taqdim etilgan resurslarni almashadigan kompyuterlar to'plami. Kompyuterlar bir-biri bilan aloqa qilish uchun raqamli o'zaro ulanishlar orqali umumiy aloqa protokollaridan foydalanadilar. Ushbu o'zaro bog'lanishlar turli xil tarmoq topologiyalarida joylashtirilishi mumkin bo'lgan jismoniy simli, optik va simsiz radiochastota usullariga asoslangan telekommunikatsiya tarmoqlari texnologiyalaridan iborat.
Kompyuter tarmog'ining tugunlari shaxsiy kompyuterlar, serverlar, tarmoq uskunalari yoki boshqa maxsus yoki umumiy maqsadli xostlarni o'z ichiga olishi mumkin. Ular tarmoq manzillari bo'yicha aniqlanadi va xost nomlariga ega bo'lishi mumkin. Xost nomlari tugunlar uchun esda qolarli teglar bo'lib xizmat qiladi, dastlabki tayinlangandan keyin kamdan-kam o'zgartiriladi. Tarmoq manzillari Internet protokoli kabi aloqa protokollari orqali tugunlarni aniqlash va aniqlash uchun xizmat qiladi.
Kompyuter tarmoqlarini ko'plab mezonlarga ko'ra tasniflash mumkin, jumladan signallarni tashish uchun ishlatiladigan uzatish vositasi, tarmoqli kengligi, tarmoq trafigini tashkil qilish uchun aloqa protokollari, tarmoq hajmi, topologiyasi, trafikni boshqarish mexanizmi va tashkiliy maqsad.
Kompyuter tarmoqlari World Wide Web, raqamli video, raqamli audio, ilovalar va saqlash serverlari, printerlar va faks mashinalaridan umumiy foydalanish, elektron pochta va tezkor xabar almashish ilovalaridan foydalanish kabi ko'plab dastur va xizmatlarni qo'llab-quvvatlaydi. Kompyuter tarmoqlarini kompyuter fanlari, kompyuter injiniringi va telekommunikatsiya sohasi deb hisoblash mumkin, chunki u tegishli fanlarning nazariy va amaliy qo'llanilishiga tayanadi. Kompyuter tarmoqlariga ko'plab texnologik ishlanmalar va tarixiy bosqichlar ta'sir ko'rsatdi.

1950-yillarning oxirida Bell 101 modemidan foydalangan holda AQSH harbiy yarim avtomatik yer muhiti (SAGE) radar tizimi uchun kompyuterlar tarmogʻi qurildi. Bu 1958-yilda AT&T korporatsiyasi tomonidan chiqarilgan kompyuterlar uchun birinchi tijorat modem boʻldi. Modem raqamli maʼlumotlarni oddiy shartsiz telefon liniyalari orqali soniyasiga 110 bit (bit/s) tezlikda uzatish imkonini berdi.

1959-yilda Kristofer Strachey vaqt almashish uchun patent arizasini topshirdi va Jon Makkarti MITda foydalanuvchi dasturlari vaqtini taqsimlashni amalga oshirish bo'yicha birinchi loyihani boshladi.[ Stratchey ushbu kontseptsiyani o'sha yili Parijda bo'lib o'tgan YuNESKOning Axborotni qayta ishlash bo'yicha birinchi konferentsiyasida J. C. R. Likliderga topshirdi. Makkarti uchta eng qadimgi vaqt almashish tizimlarini yaratishda muhim rol o'ynadi (1961 yilda mos keladigan vaqt almashish tizimi, 1962 yilda BBN vaqt almashish tizimi va 1963 yilda Dartmut vaqt almashish tizimi).
1959 yilda Anatoliy Kitov Sovet Ittifoqi Kommunistik partiyasi Markaziy Qo'mitasiga Sovet qurolli kuchlari va Sovet iqtisodiyotini boshqarishni hisoblash markazlari tarmog'i asosida qayta tashkil etishning batafsil rejasini taklif qildi. Kitovning taklifi rad etildi, chunki keyinchalik 1962 yildagi OGAS iqtisodiyotni boshqarish tarmog'i loyihasi edi.
1960 yilda tijorat aviakompaniyalarini bron qilish tizimi yarim avtomatik biznes tadqiqot muhiti (SABRE) ikkita ulangan asosiy kadrlar bilan onlayn rejimga o'tdi.
1963 yilda J. C. R. Liklider ofisdagi hamkasblariga kompyuter foydalanuvchilari o'rtasida umumiy aloqani ta'minlash uchun mo'ljallangan kompyuter tarmog'i - "Intergalaktik kompyuter tarmog'i" kontseptsiyasini muhokama qilgan memorandum yubordi. 1960-yillar davomida Pol Baran va Donald Devis tarmoq orqali kompyuterlar oʻrtasida maʼlumot uzatish uchun paketli kommutatsiya kontseptsiyasini mustaqil ravishda ishlab chiqdilar.Davies kontseptsiyani amalga oshirishda kashshof bo'ldi. NPL tarmog'i, Milliy Fizika Laboratoriyasining (Birlashgan Qirollik) mahalliy tarmog'i 768 kbit/s liniya tezligidan va keyinchalik yuqori tezlikdagi T1 havolalaridan (1,544 Mbit/s liniya tezligi) foydalangan.
1965 yilda Western Electric birinchi keng tarqalgan bo'lib foydalaniladigan telefon kalitini taqdim etdi, u kommutatsiya matosida kompyuter boshqaruvini amalga oshirdi.
1969 yilda ARPANET ning dastlabki to'rtta tugunlari Los-Anjelesdagi Kaliforniya universiteti, Stenford tadqiqot instituti, Santa-Barbaradagi Kaliforniya universiteti va Yuta universiteti o'rtasida 50 kbit/s sxemalar yordamida ulangan.[14] 1970-yillar boshida Leonard Klaynrok ARPANET ning rivojlanishiga asos boʻlgan paketli kommutatsiyalangan tarmoqlarning ishlashini modellashtirish boʻyicha matematik ishlarni amalga oshirdi.[15][16] Uning 1970-yillarning oxirida talaba Faruk Kamoun bilan ierarxik marshrutlash bo'yicha nazariy ishi bugungi kunda Internetning ishlashi uchun muhim bo'lib qolmoqda.
1972-yilda tijorat xizmatlari birinchi marta Yevropadagi umumiy maʼlumotlar tarmoqlarida oʻrnatildi, bu 1970-yillarning oxirida X.25 dan foydalanishni boshladi va butun dunyo boʻylab tarqaldi.[11] Asosiy infratuzilma 1980-yillarda TCP/IP tarmoqlarini kengaytirish uchun ishlatilgan.
1973 yilda frantsuz CYCLADES tarmog'i birinchi bo'lib xostlarni tarmoqning markazlashtirilgan xizmati emas, balki ma'lumotlarni ishonchli yetkazib berish uchun mas'ul qildi. Kompyuter tarmog'i elektron pochta, lahzali xabar almashish, onlayn chat, ovozli va video telefon qo'ng'iroqlari va video konferentsiya kabi turli texnologiyalar yordamida elektron vositalar orqali shaxslararo aloqalarni kengaytiradi. Tarmoq tarmoq va hisoblash resurslarini almashish imkonini beradi. Foydalanuvchilar umumiy tarmoq printerida hujjat chop etish yoki umumiy saqlash qurilmasidan foydalanish kabi tarmoqdagi qurilmalar tomonidan taqdim etilgan resurslarga kirishlari va ulardan foydalanishlari mumkin. Tarmoq vakolatli foydalanuvchilarga tarmoqdagi boshqa kompyuterlarda saqlangan ma'lumotlarga kirish imkoniyatini beruvchi fayllar, ma'lumotlar va boshqa turdagi ma'lumotlarni almashish imkonini beradi. Taqsimlangan hisoblash vazifalarni bajarish uchun tarmoq bo'ylab hisoblash resurslaridan foydalanadi. zamonaviy kompyuter tarmoqlari paketli rejimda uzatishga asoslangan protokollardan foydalanadi. Tarmoq paketi - bu paketli kommutatsiyalangan tarmoq orqali tashiladigan ma'lumotlarning formatlangan birligi.
Paketlar ikki turdagi ma'lumotlardan iborat: boshqaruv ma'lumotlari va foydalanuvchi ma'lumotlari (foydali yuk). Boshqaruv ma'lumotlari tarmoq foydalanuvchi ma'lumotlarini etkazib berish uchun zarur bo'lgan ma'lumotlarni, masalan, manba va maqsad tarmoq manzillari, xatolarni aniqlash kodlari va ketma-ketlik ma'lumotlarini taqdim etadi. Odatda, nazorat ma'lumotlari paket sarlavhalari va treylerlarda topiladi, ular orasida foydali yuk ma'lumotlari mavjud.
Paketlar yordamida uzatish tashuvchisining o'tkazish qobiliyati tarmoqni o'zgartirgandan ko'ra foydalanuvchilar o'rtasida yaxshiroq taqsimlanishi mumkin. Agar bitta foydalanuvchi paketlarni jo'natmasa, havola boshqa foydalanuvchilarning paketlari bilan to'ldirilishi mumkin va shuning uchun havoladan ortiqcha foydalanilmasa, nisbatan kamroq shovqin bilan xarajat taqsimlanishi mumkin. Ko'pincha paketning tarmoq orqali o'tishi kerak bo'lgan marshrut darhol mavjud emas. Bunday holda, paket navbatga qo'yiladi va havola bo'shguncha kutadi.
Paket tarmog'ining jismoniy ulanish texnologiyalari odatda paketlar hajmini ma'lum bir maksimal uzatish birligi (MTU) bilan cheklaydi. Uzunroq xabar uzatishdan oldin qismlarga bo'linishi mumkin va paketlar kelganidan keyin ular asl xabarni yaratish uchun qayta yig'iladi. Tarmoq tugunlari va havolalarining fizik yoki geografik joylashuvi odatda tarmoqqa nisbatan kam ta'sir ko'rsatadi, lekin tarmoqning o'zaro ulanishlari topologiyasi uning o'tkazuvchanligi va ishonchliligiga sezilarli ta'sir ko'rsatishi mumkin. Avtobus yoki yulduz tarmoqlari kabi ko'plab texnologiyalarda bitta nosozlik tarmoqning butunlay ishdan chiqishiga olib kelishi mumkin. Umuman olganda, o'zaro bog'lanishlar qanchalik ko'p bo'lsa, tarmoq qanchalik mustahkam bo'ladi; lekin uni o'rnatish qimmatroq. Shuning uchun, ko'pgina tarmoq diagrammalari tarmoq topologiyasi bo'yicha tartibga solinadi, bu tarmoq xostlarining mantiqiy o'zaro bog'lanish xaritasi hisoblanadi.
Umumiy tartiblar:
Avtobus tarmog'i: barcha tugunlar ushbu vosita bo'ylab umumiy muhitga ulangan. Bu 10BASE5 va 10BASE2 deb nomlangan original Ethernetda foydalanilgan tartib edi. Bu hanuzgacha ma'lumotlar havolasi qatlamida keng tarqalgan topologiya bo'lib qolmoqda, garchi zamonaviy jismoniy qatlam variantlari o'rniga yulduz yoki daraxtni tashkil etuvchi nuqtadan nuqtaga havolalardan foydalanadi.
Yulduzli tarmoq: barcha tugunlar maxsus markaziy tugunga ulangan. Bu har bir mijoz markaziy tarmoq kommutatoriga ulanadigan kichik kommutatsiyalangan Ethernet LANda va mantiqiy ravishda har bir simsiz mijoz markaziy simsiz ulanish nuqtasi bilan bog'langan simsiz LANda topilgan odatiy tartibdir.
Ring tarmog'i: har bir tugun o'zining chap va o'ng qo'shni tuguniga ulangan, shunda barcha tugunlar ulanadi va har bir tugun tugunlarni chapga yoki o'ngga kesib o'tish orqali bir-birining tuguniga etib borishi mumkin. Token ring tarmoqlari va Fiber Distributed Data Interface (FDDI) bunday topologiyadan foydalangan.