O’zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va komunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI


Fan: Kiberxavfsizlik asoslari

Amaliy ish № 2

Guruh: 830-19

Bajardi: Jabborov Kamoliddin

Tekshirdi: Safoyev Nuriddin

8-Variant

AVSTRALIYALIK

SEZAR usuli

Цезар усулида алмаштирувчи харфлар k ва силжиш билан аниқланади. Юлий Цезар бевосита k = 3 бўлганда ушбу усулдан фойдаланган.

k = 3 бўлганда ва алифбодаги ҳарфлар m = 26 та бўлганда қуйидаги жалвал ҳосил қилинади:

A	→	D
B	→	E
C	→	F
D	→	G
E	→	H
F	→	I
G	→	J
H	→	K
I	→	L
J	→	M
K	→	N
L	→	O
M	→	P
N	→	Q
O	→	R
P	→	S
Q	→	T
R	→	U
S	→	V
T	→	W
U	→	X
V	→	Y
W	→	Z
X	→	A
Y	→	B
Z	→	C

Матн сифатида AVSTRALIYALIK сўзини оладиган бўлсак, Цезар усули натижасида қуйидаги шифрланган ёзув ҳосил бўлади: DYVWUDOLBDOLN

POLIBIYA kvadrati usulida shifrlash

Bu sodda o’rniga qo’yish usuli sanalib, qadimgi Yunonistonda yaratilgan va dastlab grek alfaviti uchun ishlatilgan. Shifrlash jadvalini yaratish uchun tanlangan belgilardan tashkil topgan alfavit bo’yicha kvadrat jadval yaratiladi.

Lotin alibosi asosida

	1	2	3	4	5
1	A	B	C	D	E
2	F	G	H	I/J	K
3	L	M	N	O	P
4	Q	R	S	T	U
5	V	W	X	Y	Z

Ochiq matn belgisi:

A

V

S

T

R

A

L

I

Y

A

L

I

K

Shifr matn belgisi :

F

A

X

Y

W

F

Q

O

D

F

Q

O

P

1-Shifrlash usuli

Olingan natijaviy shifr matn FAXYWFFQODFQOP ga teng boladi

2-Shifrlash usuli

Ochiq matn belgisi:	A	V	S	T	R	A	L	I	Y	A	L	I	K
Gorizontal o’rni	1	1	3	4	2	1	1	4	4	1	1	4	5
Vertikal o’rni :	1	5	4	4	5	1	3	2	5	1	3	2	2

Shundan so’ng koordinatalar qator bo’yicha juftlanib o’qiladi va quyidagiga ega bo’linadi: 11 34 21 14 41 14 51 54 45 13 25 13 22

Shundan so’ng yuqoridagi juftliklar gorizontal va vertical koordinatalar shaklida ifodalanadi.

Gorizontal o’rni	1	3	2	1	4	1	5	5	4	1	2	1	2
Vertikal o’rni :	1	4	1	4	1	4	1	4	5	3	5	3	2
Shifr matn belgisi:	A	S	B	Q	D	Q	E	U	T	L	W	L	G

AFFIN TIZIMIDAGI SEZAR usuli

A	B	C	D	E	F	G	H	I	J	K	L	M	N	O	P	Q	R	S	T	U	V	W	X	Y	Z
0	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18	19	20	21	22	23	24	25

Шифрлаш. Ушбу усулда маълумотларни шифрлаш учун “AVSTRALIYALIK” очиқ матни олиниб, калит сифатида a=3 ва b=4 олинди. Алфавит узунлиги m=26 га тенг. Бу ҳолда шифрлаш функцифсининг умумий кўриниши қуйидагича бўлади:. Юқоридаги жадвалга асосланиб қуйидагини олиш мумкин:

Хабар	A	V	S	T	R	A	L	I	Y	A	L	I	K
	0	21	18	19	17	0	11	8	24	0	11	8	10

Шифрлашнинг умумий кўриниши эса қуйидагича бўлади:

Хабар	A	V	S	T	R	A	L	I	Y	A	L	I	K
x	0	21	18	19	17	0	11	8	24	0	11	8	10
3x+4	4	67	58	61	55	4	37	28	76	4	37	28	34
(3x+4)mod26	4	15	6	9	3	4	11	2	24	4	11	2	8
Шифр матн	E	P	G	J	D	E	L	C	Y	E	L	C	I