O’zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va komunikatsiyalarini
Download 0.53 Mb. Pdf ko'rish
|
Ulugʻbek.M.Oʻ.Tarixi Maʼruza
- Bu sahifa navigatsiya:
- Mavzu:Orol fojiasi. • Reja
|
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI FARG’ONA FILIALI “KOMPYUTER INJINERINGI” FAKULTETI “TABIIY FANLAR” KAFEDRASI TARIX FANIDAN MUSTAQIL ISH BAJARDI: 613-22 GURUH TALABASI MARUFJONOV ULUG ʻBEK QABUL QILDI: RAYIMOV ABDULHAMID • Mavzu:Orol fojiasi. • Reja: • Orol dengizi • Rus olimlarining e`tiroflari • Orol dengizining qurib borishining salbiy oqibatlari • Orol dengizi — O ʻrta Osiyodagi eng katta berk koʻl. Maʼmuriy jihatdan Orol dengizining yarmidan ko ʻproq janubi-gʻarbiy qismi Oʻzbekiston, shimoli- sharqiy qismi Qozog ʻiston hududida joylashgan. Oʻtgan asrning 60- yillarigacha Orol dengizi maydoni orollari bilan o ʻrtacha 68,0 ming km² ni tashkil etgan. Dengiz cho ʻl zonasida joylashganidan uning yuzasidan har yili 1 m qalinlikdagi suv bug ʻlanadi. Bu esa keyingi davrda dengizga daryolar olib kelgan suv, yog ʻin va yer osti suvlaridan ortikdir. Shuning uchun iklimiy o ʻzgarishlar natijasida Orol dengizi suvining sat-hi yillar davomida oʻzgarib turgan. Mas, 1785 yildan dengizda suv sathi ko ʻtarila boshlagan boʻlsa, 1825 yildan pasaygan, 1835—50 yillarda yana ko ʻtarilgan, 1862 yil kamaygan. Ko ʻkorol 1880 yilda yarim orolga aylanib qolgan. 1881 yil suv sathi pasaygan. 1885 yildan Orol dengizida suv sathi yana ko ʻtarila boshlagan. 1899 yilga kelib Ko ʻkorol ya.o. orol boʻlib qolgan. 1919 yil dengiz maydoni 67300 km², suv miqdori 1087 km³ bo ʻlgan boʻlsa, 1935 yilga kelib maydoni 69670 km², suvning miqdori 1153 km³ ga ko ʻpaydi. • Keyingi bir yarim asr mobaynida dengiz suvi sathi ancha o ʻzgargan.Orol dengizi suvining sathi Amudaryo va Sirdaryo suvining rejimi bilan bog ʻlikligidan, bu ikki dareyo suvi sugorishga qancha ko ʻp sarflansa, dengizda suv shuncha kamaya borgan. Ayniqsa, oʻtgan asrning 60- yillaridan sug ʻoriladigan ekin maydonlarining kengaytirilishi na-tijasida dengizga Amudaryo va Sirdaryodan quyiladigan suv miqdori yildanyilga kamaya bordi. Oqibatda dengizda suv sathi jadal sur ʼatlarda pasaya boshladi.Orol dengizi suvining sathi Amudaryo va Sirdaryo suvining rejimi bilan bog ʻlikligidan, bu ikki dareyo suvi sugorishga qancha koʻp sarflansa, dengizda suv shuncha kamaya borgan. Ayniqsa, o ʻtgan asrning 60-yillaridan sugʻoriladigan ekin maydonlarining kengaytirilishi na-tijasida dengizga Amudaryo va Sirdaryodan quyiladigan suv miqdori yildanyilga kamaya bordi. Oqibatda dengizda suv sathi jadal sur ʼatlarda pasaya boshladi.Orol va Orol bo`yida sodir bo`layotgan jadal ravishdagi cho`llanish xodisasi dunyo tajribasida uchratilmagan. Shuning uchun ham uni miqdor sifat jixatidan baxolashda ancha qiyinchiliklarga duch kelinmoqda.Dengiz tubini ochilishi va daryo deltalarining qurishi hisobiga cho`l maydonlari kengaymoqda. Ochilib qolgan 4mln gektar maydon yuzasi mayday tuz zarrachalari bilan qoplanib, yangi shakildahi qum qoplamlari hosil qiladi. Shunday qilib, Markaziy Osiyo xududi qum tuz aerozollarini shamol yordamida ko`chirib yuruvchi kuchli yangi manba vujudga keldi. • Dastlabki ma’lumotlarga ko`ra, yiliga atmosferaga 15-75 mln. tonnagacha chang-to`zon ko`tarilishi mumkin.Orol dengizi dastlabki absolyut balandligini tiklash uchun 100 m3km dan ortiq suv kerak bo`ladi. Orolni saqlab qolish haqida hozirgi vaqtda bir necha fikrlar mavjud: 1.Orolni qanday bo`lmasin qutqarish va avvalgi holatiga qaytarish zarur. 2. Orol dengiziga sathni barqaror bir sathga saqlab bo`lmaydi, shuning uchun uni to`liq qurishi muqarrar. 3.Orol sathini ma’lum bir sathda saqlab qolish mumkin va uni amalgam oshirish zarur. Birinchi fikr 1985 – 1987 yillarda O`zbekiston yozuvchilar uyushmasi a’zolari tomonidan va boshqa qardosh respublika yozuvchilari tomonidan ko`plab quvvatlangan.Darhaqiqat, Orol dengizi qurishi nafaqat mintaqamiz, balki global darajadagi ekologik ofat markaziga aylandi. SHU SABABLI O ʻTGAN YILI SENTYABRDA BMT BOSH ASSAMBLEYASINING 75-SESSIYASIDA HAM, 2017-YILDAGI 72-CESSIYADA HAM MUHTARAM PREZIDENTIMIZ BU MASALANI KUN TARTIBIGA ALOHIDA QO ʻYGAN EDILAR.OʻSHANDA TARIXDA BIRINCHI BOR, BMT OLIY MINBARIDA PREZIDENTIMIZ DENGIZNING XARITASINI BUTUN JAHON HAMJAMIYATIGA KO ʻRSATIB, MUAMMONING NECHOGʻLI CHUQUR VA NAQADAR MURAKKAB EKANLIGINI KUYUNCHAKLIK BILAN OCHIB BERGAN EDILAR. E ʼTIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!!! Download 0.53 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|