Oʻzbekiston respublikasi jismoniy tarbiya va sport vazirligi oʻzbеkistоn davlat jismоniy tarbiya va sport universiteti ziyamuxamedova sabohat abdullayevna

G.V. Xlopin (1863—1929 y) XIX asr oxiri XX asr birinchi choragi gigiyenasining 
yirik vakili hisoblanadi. G.V. Xlopin gigiyenada eksperimental yo‘nalish tarafdori
edi. U “Sanitariya-gigiyenik tekshirish metodlaridan qo‘llanma”, “Gigiyena 
asarlari” va “Umumiy gigiyena kursi” darsliklarini va boshqa ko‘pgina 
qo‘llanmalarni yaratdi.
XX asrga kelib gigiyenaning rivojlanishi uchun katta imkoniyatlar yaratildi. 
Maxsus ilmiy tekshirish institutlari, laboratoriyalar tarmog‘i kengaydi, tibbiyot 
institutida gigiyena fakulteti va kafedralarining soni oshdi. Gigiyenaning ayrim 
sohalari: mehnat gigiyenasi, kommunal gigiyena, ovqatlanish gigiyenasi, bolalar va 
o‘smirlar gigiyenasi, davolash-profilaktika muassasalari gigiyenasi, harbiy va 
radiatsion gigiyena mustaqil fan sifatida ajralib chiqdi. Gigiyenik talablar va 
me’yorlar hayotga keng tadbiq qilina boshlandi. Bu o‘rinda gigiyena sohasininig 
rivojlanishiga katta hissa qo‘shgan atoqli olimlar N.A.Semashko, Z.P.Solovyov, 
A.V. Melkov, V.A.Uglov, A.N.Sisin, A.N. Marzeyev va boshqalarni faoliyatini 
ko‘rsatib o‘tish lozim.
N.A. Semashko (1874—1949 y) sotsial gigiyenaning mustaqil ilmiy fanga 
aylanishining asoschisi, sog‘liqni saqlash, maktab gigiyenasining nazariy va 
tashkiliy masalalariga bag‘ishlangan 250 dan ortiq ilmiy ishlar muallifi. U o‘zining 
„Sog‘liqni saqlashni tashkil qilish nazariyasidan ocherklar“ kitobida sog‘liqni 
saqlashning asosiy qonuniyatlarini umumlashtirdi. 
Tarixiy manbalarning ma'lumotlarga ko’ra O’rta Osiyo rеspublikasi dastlabki 
davrlarda Turkiston nomi bilan yuritilgan. Bu hududda Hozirgi Qozog’iston 
rеspublikasining janubiy tеritoriyalari, ya'ni Chimkеnt viloyati, Jambul hududi, 
Qirg’iziston, Tojikiston viloyati kirgan. Turkiston hududidagi gigiyena fanining 

---

11 
1917 yilgacha bo’lgan holati, ya'ni profilaktik tibbiyotning rivojlanishi tarixan 
katta ahamiyat kasb etgan.
1860 yillarda Chor Rossiyasi tomonidan Turkistonni bosib olinishi, so’ngra 
1917 yildagi Oktyabr to’ntarishi, Toshkеnt shahrida O’rta Osiyo Davlat 
dorilfununini ochilishi va shu sababli Toshkеntga Russiyaning bir qator 
shaharlaridan - Moskva, Lеningrad va shular boshqa shaharlaridan mutaxassis 
olimlarning yuborilgani, yuqoridagi dorilfunun tarkibidagi tibbiyot kulliyotini 
ochilishi yangiliklarni kirib kеlishiga turtki bo’ldi. Kеlajakda, tibbiyot qulliyoti 
zaminida Toshkеnt Davlat tibbiyot bilimgoxining ochilishi, so’ngra Samarqand 
tibbiyot institutini ochilishi mamlakatimizda shu institutlarga kirib mutaxassis 
bo’lib еtishishi Turkistonda profilaktik tabobatni rivojlanishiga olib kеldi. 
Turkiston xududida gigiеna fani atamasi bo’lmasa ham bu profilaktik 
tabobatda -ya'ni ozodalik, tozalikka, turli kasalliklarni oldini olishga o’sha 
davrning mashxur olimlari