O‘zbekiston respublikasi ol

Har bir modda bo’yicha usul. Ushbu usulda tovar-moddiy zaxiralarning har moddasi tannarxi va sof sotish qiymati solishtiriladi (taqqoslanadi) va ushbu ikki qiymatdan eng pasti har bir modda bo’yichamoliyaviyhisobotgakiritiladi.
Asosiy tovar guruhlari usuli. Ushbu usulda, tovar-moddiyzaxiralarningtannarxi yoki sof sotish qiymatidan eng pasti, TMZlarning har bnr kagegoriyasi yoxud guruhi bo’yicha umumiysummadan kelib chiqib aniqlanishi ko’zda tutiladi.
Zaxiralar umumiy hajmi usuli. Ushbu usulda, yuqorida ta’kidlab o’tilganidek, tovar-moddiy zaxiralarning tannarxi yoki sof sotish qiymatidan eng pasti zaxiralar tannarxining umumiy summasi va sof sotish qiymatining umumiy summasidan kelib chiqqanholdaanikdanadi.
Shuning bilan birga, korxonaning buxgalteriya hisobida tovar-moddiy zaxiralarni tannarxi yoki sof sotish qiymatidan eng pasti bo’yicha baholash natijalari
40
ko’llanilayotgan usulga qarab quyidagi tartibda aks ettiriladi:

har bir modda bo’yicha baholash usuli qo’llanilganda: debet 9490 2 9875 ming so’m;
kredit 2810 2 9875 ming so’m.

1153714 ming so’m - 1123839 ming so’m = 29875 ming so’m; asosiy tovar guruhlari usuli ko’llanilganda:

debet 9430 2669 ming so’m;

kredit 2810 2669 ming so’m.

1153714 ming so’m - 1151045 ming so’m = 1 125 ming so’m;

zaxiralar umumiy hajmi usuli qo’llanilganda buxgalteriya yozuvlari amalga oshirilmaydi, chunki barcha tovar-moddiy zaxiralar schyotlarda o’z tarixiy qiymati, ya’ni tannarxi bo’yicha hisobda turaveradi.
Mahsulot (ish, xizmat)larni ishlab chiqarishda foydalaniladigan xom ashyo va boshqa materiallar o’z tannarxidan past summaga arzonlashtirilmaydi, agar ulardan tayyorlangan mahsulot joriy qiymati bo’yicha sotiladigan bo’lsa. Biroq, agar tayyor mahsulotning narxi materiallar bahosining tushishi natijasida pasayadigan bo’lsa, ya’ni ushbu materiallardan tayyorlangan tayyor mahsulot tannarxi ushbu tayyor mahsulotaning sof sotish bahosidan yukoribo’ladiganbo’lsa, bundayhollarda materiallarning qiymatini ham pasaytirish lozim. Sof sotish qiymatining eng haqkoniy bahosi bo’lib, xuddi shunga o’xshashmateriallarni xarid qilish bo’yicha xarajatlar summasi asos bo’lishi mumkin.
Har bir kelgusi davrda sof sotish qiymatining qayta baholash o’tkazilishi mumkin. Iqtisodiy kon’yunkturaning o’zgarishi natijasida, oldingi hisobot davrida qiymati pasaytirilgan korxonanin mulkiy tarkibida bo’lgan tovar-moddiy zaxiralarning sof sotish qiymati oshgan holatda, oldingi hisobdan chiqarilgan summa qayta tiklanadi (qayta tiklash faqatgina oldin hisobdan chiqarilgan summa doirasida amalga oshiriladi).