O'zbekiston respublikasi oliv va o'rta maxsus ta'lim vazirligi islom Karimov nomidagi Toshkent davlat texnika universiteti Qoʻqon filiali Elekrnonika va elektrotexnika fakulteti Nazariy elektronika

Электромагнит майдон назарияси ҳамда электр ва магнит занжирлари назарияси масалаларининг умумий физик асоси.

Elektromagnit maydoni energiya yoki signallarni oʼzatuvchi yoki oʼzgartiruvchi texnik va fizik qurilmalarda qoʼllanadigan asosiy fizikaviy agentdir. Elektromagnit maydoni bilan bogʼliq jarayonlar elektromagnit maydonini vaqt va fazoda toʼliq yoritib berilishini taqozo etadi. Аniq qurilmalardagi elektromagnit hodisalarni yoritib berishdagi murakkabliklar ushbu jarayonlarni hisoblashning vaqtga bogʼliq holda usullarini qidirib topish vazifasini qoʼyadiki, bu esa elektr zanjirlar nazariyasini rivojlantirish bilan bogʼliqdir.

Elektromagnit maydonining u yoki bu xususiyatlarini oʼzida aks ettiruvchi elektr zanjirlarining elementi sifatida aniq qurilmalarni ajratib berilgan funktsiyalarni bajaruvchi yangi murakkab asbob va jihozlarni yaratish uchun elektr zanjirlari nazariyasidan foydalanish mumkinligiga erishamiz.
Elektr zanjirlari nazariyasi aynan elektr magnit jarayonlari hisobini soddalashtirish imkonini bergani uchun ham asosan katta rivojlanishga ega boʼldi. Shu bilan birgalikda bu kabi soddalashtirishning zamirida baʼzi tomonlarni hisobga olmaslik yotishini tushunish kerak boʼladi.
Elektromagnit maydoni materiyaning bir turi boʼlib, har bir nuqtada “Elektr maydoni” va “Magnit maydoni” nomlarini olgan ikkita vektor kattalik bilan tavsiflanadi. Elektromagnit maydoni boʼshliqda S=2,998108 m/s  3108 m/s tezlik bilan tarqaladi.
Yaxlit elektromagnit maydonining ikkita tomoni boʼlgan elektr va magnit maydonlarini namoyon qilish uchun ularning oʼzini sezdiruvchi u yoki bu xossalaridan foydalaniladi.
Taʼrif: Elektromagnit maydonning ikki tomonidan biri hisoblangan elektr maydoni deb, elektr zaryadli zarrachaga zarrachaning zaryadiga proportsional va uning tezligiga bogʼliq boʼlmagan kuch bilan taʼsir etuvchi tavsifga ega boʼlgan maydonga aytiladi.
Elektr maydonini tavsiflovchi asosiy fizik kattalik mavjud boʼlib, u elektr maydon kuchlanganligi nomini olgan.


Taʼrif: Elektr maydon kuchlanganligi elektr maydonini tavsiflaydigan va elektr maydoni tomonidan zaryadli zarrachaga taʼsir etuvchi kuchni aniqlaydigan vektor kattalikdir.
(1)
Заряд нолга интилганда лимитни қўллаш орқали қуйидаги ифодани ёзамиз:
(2)


(3)


Taʼrif: Elektromagnit maydonining ikki tomonidan biri hisoblangan magnit maydoni deb zaryadli zarrachaga uning tezligi va zarrachaning zaryadiga proportsional tarzda kuch bilan taʼsir etuvchi tavsifga ega boʼlgan maydonga aytiladi.
Magnit maydonini tavsiflovchi asosiy fizik kattalik mavjud boʼlib, u magnit induktsiyasi deb ataladi.
Taʼrif: Magnit induktsiyasi magnit maydonini tavsiflaydigan va magnit maydoni tomonidan harakatdagi zaryadli zarrachagaga taʼsir etuvchi kuchni aniqlaydigan vektor kattalikdir.
Bir jinsli boʼlmagan maydonda oʼtkazgich boʼlakchasining limiti nolga intilayotgan holatni quyidagicha ifodalaymiz:
(4)