O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi jizzax davlat pedagogika universiteti sirtqi

Komponovka (ruschasi компоновка) so‘zi lotinchadan oligan bo‘lib,
«componere», ya’ni joylashtirish, qurish, yaratish, degan ma’nolarni
beradi.
Komponovka nafaqat dizaynning biror bir sohasida, balki istalgan
yerda ishlatiladi. Misol uchun oddiy quruvchining g‘ishtlarni terish
uslubida ham bu terminni ishlatishimiz mumkin. Stolingiz ustida
qog‘oz, qalam, ofis anjomlarini o‘zingiz uchun qulay qilib
joylashtirishingiz ham komponovka qilishga kiradi.
Odamning plastikaviy anatomiyasi gavda tashqi qiyofasi hamda uni
belgilaydigan ichki tuzilish xususiyatlarini o‘rganadi. Har bir
tikuvchilik sanoati xodimlari odam gavdasini to‘g‘ri va tushunib
chizishlari uchun o‘lcham va proporsiyalarning qisqacha tavsiflarini
bilishlari lozim. 

---

Anatomiya — kishi organizmi, ayrim organlar va sistemalarning tuzilishi
hamda shakllari haqidagi fan. Anatomiya morfologiyaning bir qismi
hisoblanadi.
Morfologiya — kishi organizmining shaxsiy o‘zgaruvchanligi, gavda
o‘lchamlari va proporsiyalarini yoshga qarab o‘zgarishi hamda
organizm ayrim qismlarining o‘zgaruvchanligi qonuniyatlari
haqidagi fan bo‘lib, inson tanasi tuzilishi haqidagi ta’limot. Morfologiya
antropologiya fanining bir qismi hisoblanadi.
Plastik anatomiya kishi gavdasining tashqi shakli — qadqomatni
o‘rganadi. Gavda, odatda, tana, bosh, qo‘llar va oyoqlarga bo‘lib
o‘rganiladi.

---

Ayollar gavdasining qiyofasi
.
Yosh kattalashgan sari gavda qismlarining barcha
o‘lchamlari o‘zgaradi. Butun o‘sish davrida kalla ikki
marta, qo‘llar to‘rt marta, bo‘yin yetti marta
kattalashadi.
Gavda yoki uning qismlari asimmetriyasini hatto
qomati kelishgan kishilarda ham kuzatish mumkin.
Asimmetriya gavdaning o‘ng va chap tomonlari
tuzilishidagi ayrim farqlarda namoyon bo‘ladi.
O‘ng qo‘l chap qo‘lga qaraganda uzunroq, chap oyoq
o‘ng oyoqqa qaraganda uzunroq va aksincha, bir yelka
ikkinchisiga qaraganda balandroq bo‘lishi mumkin. 
Asimmetriya yuz qismlarda ko‘proq kuzatiladi
.

---

Kishi gavdasiga yon tomondan qaraganda gavda qiyofasi
asimmetrik bo‘ladi va u old yoki orqadan qaraganda
ko‘rinadigan qiyofadan farq qiladi. Yon tomondan qaraganda
ko‘rinadigan qiyofa konturining qavariqligi va botiqligi
ayqash yotganligini ko‘rish mumkin. Butunlay normal tuzilgan
gavdali kishilarni topish qiyin. Mutanosib tuzilgan gavdali
kishilar hamda me’yordan biroz ortiq gavdali kishilarni
uchratish mumkin. Kiyim loyihalashda o‘lchov olish gavda
tuzilishini
aniqlashga,
uning
me’yordan
og‘gan-
og‘maganligini bilishga yordam beradi.

---

Mutanosib gavda deganda nimani tushunish kerak va unda qanday
o‘sishlar mavjud? Mutanosib gavdali odamning o‘lchamlari va
qaddi-qomati to‘g‘ri o‘lchamli va bichimli bo‘ladi.
Ko‘kragi botiq, dumbasi tekis va qorni biroz qappaygan,
bukchaygan gavdali kishilar; keng ko‘krakli va orqasi tor;
yelkalari chiqqan; bir yelkasi ikkinchi yelkasidan kalta; bir biqini
ikkinchisidan farq qiladigan va dumaloq (ko‘krakning aylanasi son
aylanasiga teng va bel aylanasi biroz kichikroq) kishilar bo‘ladi.

---