O`zbekiston respublikasi oliy ta`lim, fan va innovatsiyalar vazirligi

1.Hovli (院): Ochiq hovlilarni ishlatish ko'plab xitoy me'morchiligida keng tarqalgan xususiyatdir. Bu eng yaxshi misol Sixeyuan to'g'ridan-to'g'ri yoki verandalar orqali bir-biri bilan bog'langan binolar bilan o'ralgan bo'sh maydondan iborat edi.

2."Osmon yaxshi" (天井): Janubiy Xitoy me'morchiligida katta ochiq hovlilar kamroq tarqalgan bo'lsa-da, shimoliy hovli majmualarida ko'rinadigan binolar bilan o'ralgan "ochiq maydon" tushunchasini "osmon qudug'i" deb nomlanuvchi janubiy bino tuzilishida ko'rish mumkin. Ushbu inshoot asosan bir-biriga yaqin joylashgan binolarning chorrahalaridan tashkil topgan nisbatan yopiq hovli bo'lib, erdan yuqoriga ko'tarilgan tom oralig'i orqali osmonga kichik ochilishni taklif etadi.

Ushbu to'siqlar haroratni tartibga solishda va qurilish majmualarini shamollatishda xizmat qiladi. Shimoliy hovlilar odatda ochiq va janubga qaragan holda, binolarning derazalari va devorlarining quyosh nurlari ta'sirida maksimal darajada ta'sir qilishi mumkin. Janubiy osmon quduqlari nisbatan kichik bo'lib, tomning tepasidan yomg'ir suvini yig'ish uchun xizmat qiladi. Ular xuddi shunday vazifalarni bajaradilar Rim impluvium binoga kiradigan quyosh nuri miqdorini cheklash paytida. Osmon quduqlari, shuningdek, ko'tarilgan issiq havo uchun teshik bo'lib xizmat qiladi, bu uyning pastki qavatidan salqin havoni tortib oladi va tashqi bilan salqin havo almashinuviga imkon beradi.

Fujian ibodatxonasida osmon yo'lakchasi, to'rt tomondan zallari va koylari joylashgan.
A tulou tashqi bino markazda ajdodlar zali va hovlini o'rab turgan kichikroq dumaloq binoni qamrab oladi.
XULOSA
Xulosa qilib aytadigan bo`lsak, ushbu davrda (XVIII boshlarida) o`zaro urushlar sabab qiyinchilik bilan boshlandi. Ushbu qiyinchilik jamoat binolariga ham tasir qildi. Binolar o`z vafasini bajarmadi. Masalan toshkentdagi Ko`kaldosh madrasasi vaqtinchalik molxona vazifasini bajargan. Keyinchalik XVIII asr ohirlarida kelib vaziyat yaxshilandi. Turkistonda xonlik va amirlik vujudga keldi. Keyin ko`pgina shaharlar o`zini tiklab olishadi. Shaharlar, yirik va mayda, qishloqlar esa faqat mayda shaharsozlik birliklarga bo‘lingan. Ular turli nomlar bilan atalgan (mahalla,guzar ,masjid).
Xiva shahari ikki qismdan: Ichan qal’a va Dishan qal’adan iborat. Ichan qal’a tarxda to‘g`ri to‘rtburchak shaklida bo`lib, shimol - janub yo`nalishida barpo bo`lgan. Dishan qal’a Xivaning rabodi bo‘lib, Ichan qal’aning tevaragida, sharqdan g‘arbga qarab cho‘zilgan.Qal’ani uzunligi 6 km bo‘lgan devor bilan o'ratadi. Qurilishda Xorazm aholisining ko‘p qismi qatnashib olti haftada bitqaziladi. Dishan qal’ada 10 ta darvoza bo‘lgan.
Buxoro shahri Turkiston zaminidagi asosiy shahardan biri bo‘lgan. Binolarning katta-kichikligi, shakl-shamoyili bir-biriga mos kelib, uyrun kompozitsion yaxlitlikka ega bo‘lgan. Hozirgi holatda markazning anchagina imoratlari, ayniqsa, do‘kon va karvonsaroy kabi binolarning buzilishi natijasida avvalgi yaxlitligi yo‘qolgan.
Samarqand shaharining tarxida, asosan o‘rta asrlar davridagi holat saqlanib qolgan. Shaharning badiiyligi o‘ziga xos asosga ega edi.
Shahrisabz mustaqil beklikning markazi edi. 1870-yilda Buxoro amirligiga qo‘shildi. XIX-asrda shahar qaytadan besh darvozali qo‘rg‘on devor bilan o‘rab chiqildi.
Toshkent, tarixiy ma’lumotlarga ko‘ra, XVIII asrning 1-yarmida Toshkent ichki hamda tashqi qismlardan iborat bo‘lib, ular qo‘rg‘on devorlar bilan o‘ralgan edi.

Foydalangan adabiyotlar

• "Indus kollapsi: Osiyo madaniyatining oxiri yoki boshlanishi?". Ilmiy jurnal. 320: 1282–1283. 6 iyun 2008 yil.
• ^ Jeyms Xeytsman, Janubiy Osiyodagi shahar (Routledge, 2008), 12-13 betlar
• https://uz.zahn-info-portal.de/wiki/Ancient_Indian_architecture#Second_Urbanization_period_(1025_BCE_–_320_BCE)
• L. Carrington Goodrich (2007). Xitoy xalqining qisqa tarixi.
• "Filipino-Chinese Coalitions". openthedorr. Arxivlandi asl nusxasidan 2014 yil 20 oktyabrda. Olingan 9 mart 2019
• https://uz.zahn-info-portal.de/wiki/Chinese_architecture