O’zbekiston respublikasi oliy ta’limi vazirligi navoiy davlat pedagogika instituti san’atshunoslik fakulteti

2.1. Vintli prujinalar

Vintli prujinaning ish chizmasini bajarishda uni 24-shaklda ko'rsatilgandek, gorizontal joylashtiriladi. Bu 24-shakl, a da siqilishga ishlaydigan o'ram kesimi tog'ri burchakli prujina yaqqol tasviri, 24-shakl, b da uning shartli tasviri, 24-shakl, c da esa ish chizmasi berilgan.

Prujinaning tayanch o'ramlaridan boshqa barchasi ishchi o'ram hisoblanadi. Siqilishga ishlaydigan prujinaning chetki o'ramlari tayanch o'ramlar bo'lib hisoblanadi, uning har ikki tomondagi 1,5-2 tadan yonma-yon turgan o'ram maxsus qayriladi va tayanch sirtning3/4 qismi silliqlanadi (shlifovka qilinadi). 29-shakl, a da silliqlanmagan (shlifovkalanmagan) qisilgan o'ramlar (Sk=d, 1,=0); 23-shakl, b da aylananing 3/4 qismiga silliqlangan qisilgan o'ramlar (Sk=0,25d, 1 =0). 6.2-shakl, c da o'ramningY4 qismigasilliqlangan qisilgan o'ramlar [Sk=0,25d, 1 =0,25 (t-d)] tasvirlangan. Vint prujinalarning o'ramlar soni to'rttadan ortiq bo'iganiarini ikki chetidan tayanch o'ramlardan tashqari bir ikkitadan o'ram tasvirlanadi (24-shakl). Qolgan o'ramlar chizilmaydi. Bular prujinaningbO'ylamasiga o'ramlar kesimining markazlaridan o'tgan simmetriya o'qlari bilan almashtiriladi.
Silindrik pruj inaning yoyilmasining uzunligi (25-shakl,a,b,c) quyidagi formuladan foydalanib, taxminiy aniqlanadi:

Pujinalar qirqimda 27-shakl va 28-shakl, a da ko'rsatilgandek tasvirlanadi. Kesuvchi tekislik vintli prujinaning simmetriya o'qidan o'tgan bo'lsa, prujinalarqirqimda faqat o'ramlarning kesimi bilan tasvirlashga ruxsat beriladi (27-shakl, b).

Cho'zilishga ishlaydigan pruj inalarning o'ramlari bir-biriga qisilgan bo'ladi. Ularning ikki tomoni ilmoq bilan tugagan bo'lib, bu ilmoqlar bitta tekislikka yoki o'zaro perpendikular ikkita tekislikka joylashgan bo'ladi. Birtekislikka joylashganlarning ilmoqlari bir (28-shakl, a,b,c) yoki qarama-qarshi tomonga ochilishi mumkin. Cho'zilishga ishlaydigan prujinaning ish chizmasi 28- shakl, c da tasvirlangan.

27-shakl. 28-shakl.


29-shakl.

30-shakl.

Buralish vintli prujina o'ramlar orasida oraliq (zazor) bo' ladi. U berilgan t qadamga teng bo' ladi (29-shakl, a, b, c). Prujinaning oxirlaridagi chiqib turgan qismlari 900 burchak ostida yoki prujinaning o'qi bo'ylab joylashgan bolishi mumkin. Prujinalarning tasvirda quyidagi o'lchamlari: tashqi diametri D (gilzaning kontrol diametri Dc), uzunligi L, erkin ~aziyatdagi qadami tva pruj ina simining kO'ndalang kesimi d(BxS) beriladi.lsh chizmani bajarish paytida harfiy belgilar son qiymatlar bilan almashtiriladi.