O‘zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o‘rtа mахsus tа’lim vаzirligi nizоmiy nоmidаgi tоshkеnt dаvlаt pеdаgоgikа univеrsitеti shahrisabz filiali
Фалсафа: қомусий луғат (Тузувчи ва масъул муҳаррир Қ.Назаров). – Т.: Шарқ, 2004. – Б.166
Download 3.33 Mb. Pdf ko'rish
|
fayl 1045 20210522
|
10
Фалсафа: қомусий луғат (Тузувчи ва масъул муҳаррир Қ.Назаров). – Т.: Шарқ, 2004. – Б.166. 11 Педагогика. Большая современная энциклопедия. – Минск: Современное слово, 2005. – С.58. o‘zini realizatsiyalash, ma'naviy, ijtimoiy va kasbiy shakllanishida maksimal darajada qoniqishga yo‘naltirilgan o‘z noyobligini yo‘qotish, hayot, tabiat dunyosi va madaniyatdan begonalashib ketish xavfidan himoyalanishga chaqiradi. Tarbiyaning hayot va mehnat bilan bog‘liqligi. Maktabgacha ta'lim muassasasi bola uchun boshlang‘ich va asosiy tarbiya maskani hisoblanib, aynan tarbiyaning hayot va mehnat bilan bog‘liqligi tarbiya tizimida katta o‘rin tutadi. U tarbiyachidan ikkita asosiy yo‘nalishda faoliyatni amalga oshirishni talab etadi: 1) tarbiyalanuvchilarni kishilarning mehnat faoliyati bilan keng tanishtirish; 2) tarbiyalanuvchilarni real hayotiy munosabatlarga, ijtimoiy foydali faoliyatning xilma-xil turlariga jalb etish. Tarbiyaning mehnat bilan bog‘liqligini oqilona amalga oshirish tarbiyachidan tarbiyalanuvchilarning quyidagi ko‘nikma va malakalarga ega bo‘lishlariga erishishni talab etadi: 1) tarbiyalanuvchilarning mehnatning jamiyat va uning har bir a'zosi uchun ahamiyatini tushunib yetishlari; 2) moddiy va ma'naviy boyliklarni yaratuvchilar mehnatini hurmat qilish; 3) tarbiyalanuvchilarni o‘z ustida ishlashlari, muntazam ravishda mehnat qilishga odatlanish; 4) tarbiyalanuvchilarni kasb-hunarga oid tushunchalarni o‘zlashtirib borishlari va ular haqida ma'lumotga ega bo‘lishlari; 5) moddiy va ma'naviy boyliklarga mas'uliyatli munosabatda bo‘lish. Tarbiyaning hayot va mehnat bilan bog‘liqligi tamoyili mazkur tamoyilning alohida tomonlarini ochib beruvchi quyidagi qoidalar asosida amalga oshirishni talab etadi: 1. Tarbiyalanuvchilarning ijtimoiy va mehnat tarbiyasida mavhumlik va yuzaklikdan voz kechib, ularning aniq va mahsuldor faoliyatga jalb etish. Mashg‘ulotlar jarayonida izchillik va ketma-ketlikka rioya etish zarur. 2. Tarbiyachi oila bilan o‘z faoliyatini muvofiqlashtirgan holda, har bir tarbiyalanuvchiga ularning jamiyatga qo‘shadigan munosib hissasi uyda va maktabgacha ta'lim muassasasida kattalarga yordam berish ekanligini tushuntirish. 3. Bolalar odatda doimiy ravishda faoliyatning biror turi bilan shug‘ullanishga intiladi, ularning tabiati uchun sustlik, bekor o‘tirish kabilar xos emas. Agar tarbiyachi mazkur jihatni hisobga olmasa, bolalarning ijtimoiylashuviga o‘zining salbiy ta'sirini ko‘rsatadi. 4. Mazkur tamoyilni amalga oshirish tarbiyaviy ishlar jarayonida o‘lkashunoslik materiallaridan keng foydalanishni talab etadi. 5. Tarbiyalanuvchilar bilan birgalikda hayotiy masalalarni muhokama qilish, ularni o‘z xulosalarini aytishga o‘rgatish ularda insonparvarlik va fuqarolik hissini uyg‘otishga xizmat qiladi. 6. Tarbiyaning hayot bilan bog‘liqligi tamoyilini muvafaqqiyatli amalga oshirish uchun mamlakatning ijtimoiy-iqtisodiy sohadagi islohotlari bilan bog‘liqlikda tarbiya mazmuni va metodikasini qayta ko‘rib chiqish va yangilab borish lozim. 7. Tarbiyaviy jarayon shunday tashkil etilishi lozimki, tarbiyalanuvchilar to‘la qoniqish hosil qilishlari uchun ularning mehnati kishilar va jamiyatga zarur ekanligini his eta olishlari zarur. Bugungi kunda tarbiya jarayoniga xilma-xil yondashuvlar mavjud bo‘lib, tarbiyaviy ishlarni tashkil etishda mazkur yondashuvlarni hisobga olish juda muhimdir. Faoliyatga yo‘naltirilgan yondashuv. Mazkur yondashuvning mohiyati – bixevioristik yo‘nalganlik, tarbiyani shaxsning xulq-atvoriga ta'sir ko‘rsatadigan ijtimoiy pedagogik ta'sir sifatida qarash; har bir pedagogik ta'sir tarbiyalanuvchida uning so‘zlari, xatti-harakati yo amallarida namoyon bo‘ladigan ma'lum javobni yuzaga keltiradi. Madaniyatshunoslik yondashuvi. Maxsus tashkil qilingan pedagogik jarayon sifatida tarbiyadan voz kechish. Madaniyatni, dunyo manzarasini egallash jarayonida atrofdagilarning xatti-harakatlari va xulqiga tabiiy tarzda moslashish. Aksiologik yondashuv. Mohiyati – insonning jamiyatdagi hayotining o‘zini qadriyat sifatida qaraydigan asosiy falsafiy qadriyatlar nazariyasi; tarbiya hayotga taryorlashga, shaxsiy qadriyatli yo‘nalganlik va shaxsning munosabatlarini shakllantirishga qaratilgan. Tarbiya qadriyatlarni o‘zlashtirish va interiorizatsiyalash jarayoni sifatida tashkil etiladi. Ijtimoiylashtirishga doir yondashuv: tarbiyaga “hayot maktabi” sifatida qarash; ijtimoiy ahamiyatli sifatlarni shakllantirish; hayotiy tajribani sotsiumda egallash; sotsiumda ijodiy o‘z-o‘zini rivoojlantirishni qo‘llab- quvvatlash. Germenevtik yondashuv: insonparvarlikka doir hodisalarni tushunish va talqin qilishning G-nazariyasi; sub'ektning psixologik tajribasiga, kechinmaga murojaat; o‘qituvchi va bola dialogi sifatida tashkil qilinadigan pedagogik o‘zaro hamkorlik vaziyatida kechinmalarni yuzaga keltirish; tarbiyalanuvchi hayot mazmuni va uning hayot qadriyatlariga munosabatini tushunish. Sinergetik yondashuv: shaxsni o‘zgartirish yo‘llarining variativligi; bifurkatsiya (tanlov) nuqtasidan foydalanish; shaxsning ichki imkoniyatlari. Antropologik yondashuv: insonparvarlik pedagogikasi, refleksiv pedagogika; individual qobiliyatlarni rivojlantirish; o‘z-o‘ziga tarbiya ehtiyojini rivojlantirish; insonparvar maqsadlarni axloqiy fazilatlar sifatida (insoniylik, ishonch, minnatdorlik, chidamlilik) qo‘yish; tashhislash; shaxsning o‘z-o‘zini belgilashini ta'minlash. Download 3.33 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|