O‘zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o‘rtа mахsus tа’lim vаzirligi tоshkеnt dаvlаt iqtisоdiyot univеrsitеti

Shаvkаt Mirziyoyеv,
1-jild, 31-bеt, 2017.

71

5.2.1-chizmа


Islоm sunniyligidаgi оqim vа yo`nаlishlаr, ko`rinishlаri vа g`оyalаri


1. Hanafiylik mazhabi. Asoschisi Imom A’zam (699-767):
Fiqhning 4 manbai: 1) Qur’on; 2) Sunna va fikr faqat sahih rivoyatlari asosidagi; 3) Ijmo’
(ittifoq); 4) Qiyomatga tayanadi.

G’usl (cho’milish)da 3 ta farz: og’izni chayqash, burunga suv olib tashlash va butun jasadini yuvish. Chunki og’iz bilan burun tashqi a’zolar hisoblanadi.

Ilm yo’lini tutish g’oyasi ustuvor.

Ixtiloflar aniqlashtirilgan.

Aqoid (aqida) muammolarini aqliy va falsafiy dalillar bilan isbotlash, ya’ni ilmiga berilish yo’lidan emas, balki fiqh (huquqshunoslik) ilmi va unga tegishli fanlarni o’zlashtirish orqali

odamlarga xizmat qilish va ularning hayotiy muammolarini yechishni ustun bilgan.

Fiqhni tartibli usulga keltirib, barcha dunyoviy masalalarda foyda va zarar ko’rishda sog’lom aqida ta’limotini shakllantirish.

Hanafiya bir necha vasiyatnoma “Musnad” nomidagi hadis to’plamlari, “Fiqhi akbar” nomli aqoidga doir asarlar qoldirgan.

XI asrda Hanafiylik Sharqu G’arb, shimolu janubga o’z nufuzini o’tkazdi. Abbosiylar, Somoniylar, Qoraxoniylar, G’aznaviylar, Saljuqiylar, Mamluklar, Temuriylar, Boburiylar, Shayboniylar davlatlari va Usmoniylar imperiyasi tomonidan rasmiy mazhab sifatida qabul qilindi.

Ko’pincha sud ishlari ushbu mazhab asosida olib boriladi.

2. Molikiylik mazhabi. Asoschisi Imom Molik (713-795):

Madinadagi huquq maktabiga tayanib mazhabga asos solgan. Uning mashhur “Al-Muvatto” kitobi molikiylik mazhabining asosi. Hadis uslubini qabul qiladi.

U oyat, hadis va ijmo’aga asoslanib hukm chiqargan. Uning ilmiy-huquqiy tafakkuri ko’pincha to’g’ri va uyg’unlashgan. Hanafiy mazhabi kabi urf-odatlarni tan oladi va ilohiy qonunlar bilan uyg’unlashtirish yo’lini tutadi. Ushbu mazhab Ispaniyada keng tarqalgan.