O’zbekiston respublikаsi oliy vа o’rtа mахsus tа’lim vаzirligi toshkent moliya instituti kredit-iqtisod fаkulteti
Mamlakatimiz tijorat banklarida ichki nazoratni tashkil etishning
Download 1.26 Mb.
|
O’zbekiston respublikаsi oliy vа o’rtа mахsus tа’lim vаzirligi t-fayllar.org
|
1.2. Mamlakatimiz tijorat banklarida ichki nazoratni tashkil etishning
huquqiy asoslari. Bizga ma’lumki, bank nazorati organi bankda amalga oshirayotgan operatsiyalari hajmi va tavsifiga muvofiq ichki nazorat tizimining faoliyat ko’rsatishini talab qilishi, bu tizim – bankni boshqarish, zahiralarni to’ldirish, aktiv va passivlar bo’yicha moliyaviy hisobotlarni tuzish, aktivlar saqlanishini kuzatish bo’yicha, mustaqil ichki va tashqi auditga tegishli funktsiyalarni amalga oshirish bo’yicha vakolat va majburiyatlarni aniqlab berishi kerak. Bank ichki nazoratini tashkil etish O’zbekiston Respublikasida mavjud banklar faoliyatining muhim yo’nalishlaridan biri sanaladi. Kredit tashkilotlarida ichki nazoratning zaruriyati xususida umumiy talablar “O’zbekiston Respublikasining Markaziy banki to’g’risida” (21 dekabr 1995 yil), “Banklar va 19
(2000 yil 26 may) va “Jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga va terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurashish to’g’risida”gi (2004 yil 26 avgust) qonunlari bilan belgilanadi. Bank ichki nazorati bank operatsiyalarining amalga oshirilishini nazorat qilish uchun bank tomonidan qabul qilinadigan metodlar va yo’nalishlar jamlanmasini xarakterlaydi. Biroq, ichki nazorat shunchaki ma’lum bir vaqtda amalga oshiriladigan jarayon sifatida qaralmaydi. Jumladan, “Jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga va terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurashish to’g’risida”gi qonunda ichki nazoratga shunday ta’rif beriladi: Ichki nazorat pul mablag’lari yoki boshqa mol-mulk bilan bog’liq operatsiyalarni amalga oshiruvchi tashkilotlarning maxsus vakolatli davlat organiga xabar qilinishi lozim bo’lgan operatsiyalarni aniqlashga doir faoliyatidir. Banklar uchun yaxlit moliyaviy maqsadga erishishni ta’minlash, omonatchilar aktivlarini himoyalash, turli o’g’irliklarga qarshi xavfsizlikni oshirish uchun samarali ichki nazorat juda muhim. Ichki nazorat tizimining murakkablik darajasi bank hajmi, uning tashkiliy tuzilishiga bog’liq holda o’zgaradi, ammo shunday elementlar mavjudki, ular har qanday tizimda mavjud bo’lishi kerak. Amaliy jihatdan har bir amalga oshirilayotgan bank operatsiyasi nazorat jihatiga ega bo’lishi kerak. Ichki nazorat potentsial xatoliklar, yo’qotishlar va har qanday tipdagi qonun buzilishlarga qarshi asosiy himoya mexanizmi hisoblanadi. U bank operatsiyalarining ishonchliligi, xavfsizligi, samaradorligi va qonuniyligini ta’minlash uchun zarur. Bundan tashqari, nazorat tizimi yuqori darajadagi bank boshqaruvi uchun ham juda muhim. Amerikaning aktsionerlik va davlat korxonalari uchun buxgalteriya hisobi bo’yicha mutaxassislarni tayyorlovchi Instituti ichki nazoratni quyidagicha talqin etadi: Ichki nazorat tashkilot rejasi va shu tashkilot (ma’lum 20
chora-tadbirlarni o’z ichiga oladi: - o’z aktivlarini saqlash; - hisobotlardagi ma’lumotlarning ishonchliligi va aniqligini tekshirish; - operatsiyalar samaradorligini oshirishga ko’maklashish; - tasdiqlangan boshqaruv siyosatiga rioya qilinishini rag’batlantirish. Ma’lumki, nazariy jihatdan ichki audit va ichki nazoratni taqqoslash zaruriyati paydo bo’ladi va bu taqqoslash bizga ikkala tizimning mohiyatini to’laroq ochib berishga imkon yaratadi. Ichki audit bo’limi ichki nazorat tizimini kuzatish va ichki nazoratning qanday shaklda amal qilayotganini aniqlash uchun javobgar. Ichki audit shuningdek, operatsiyalarni amalga oshirish uchun ishlab chiqilgan tartiblarni ta’minlaydi. Bundan tashqari ichki audit bo’limi bankda profilaktik funktsiyani ta’minlashda muhim ahamiyatga ega. Download 1.26 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|