O’zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o’rtа mахsus tа’lim vаzirligi

Qusish (yunon. emesis) – oshqozon ichidagi massaning og`iz orqali 
noixtiyoriy ajralishi. Ko`pincha qusish ko`ngil aynishidan so`ng kechadi. Qusish 
faqatgina hazm qilish organlari kasalliklarida emas balki yuqumli kasalliklarda, 
zaharlanishlarda, buyrak kasalliklarida, qandli diabetda, gipertonik kasalliklarda, 
nerv kasalliklarida kuzatiladi. Qusish bemor holatini yomonlashtirishi, 
organizmni suvsizlantirishi va elektrolitlar yo`qotilishiga sabab bo`ladi. 
Bemorning hushini yo`qotganda qusish massalari bilan aspiratsiyasi bo`lishi 
mumkin, bu esa o`pka yallig`lanishiga sabab bo`ladi; uzoq aspiratsiya 
asfiksiyaga olib kelishi mumkin. Og`ir qusish ko`pincha oshqozon shilliq 
qavatining buzilishiga olib kelib, oshqozon qon ketishiga olib kelishi mumkin 
(Mellori-veyss sindromi).  

---

100 
Aspiratsiya (lot. aspiratio – bo`g`ilish) – pastki nafas yo`llariga havo bilan 
suyuqliklar va yot jismlarning tushishi. Aspiratsiya o`tkir yo`tal, ba`zida nafas 
yetishmovchilig va hush yo`qolishi bilan kechishi mumkin.
Qusayotgan bemorga yordam ko`rsatish. Qusish vaqtida ular odatda 
instinktiv tarzda o`zlari uchun qulay holatga keladi. Agar bemor hushida 
bo`lmasa, uni yarim o`tirgan holatga keltirish yoki uni yonbosh yotqizib, boshini 
pastga egish kerak. Qusish massalarini nafas yo`llariga tushishining oldini olish 
uchun bemor orqasi bilan yotmasligi kerak. Polga tog`ora qo`yish, og`iz 
burchagiga esa sochiq qo`yish kerak.
Hamshira bemorning holatini kuzatishi va qusish massalarining 
aspiratsiyasining oldini olishi kerak.
Qusish massalarida qon bo`lganda bemorni to`shagiga yotqizib, zudlik 
bilan shifokorni chaqirish kerak. Shifokor kelgunga qadar epigastral sohaga muz 
qo`yish mumkin, Pulsni sanash va Arterial bosimni o`lchash kerak. 
Qusish massalarini yig`ish uning miqdori va tarkibini laboratorik 
tekshiruvda aniqlash uchun amalga oshiriladi. Yig`ish uchun og`zi keng 2 l 
hajmdagi va qopqog`i bo`lgan shisha idish qulay hisoblanadi. Agar qusish 
qaytalanadigan bo`lsa, qusish massalarini alohida idishlarga yig`ish kerak. 
Qusish massalarini shifokor kelgunga qadar saqlash kerak. Qusish massalarini 
zararlantirish uchun qopqoq bilan yopilgan idishga quruq oxakli xlor sepiladi va 
aralashtiriadi. 1 soatdan so`ng u kanalizatsiyaga oqiziladi.
Kekirish (lot. eructatio) – birdaniga noixtiyoriy ba`zida ovozli bo`lib 
oshqozon yoki qizilo`ngachda yig`ilgan havoni chiqarib yuborish. Kekirish 
oshqozon tarkibining kichik qismining og`izga tushishi bilan birga bo`lishi 
mumkin. Havo bilan kekirish aerofagiyada kuzatiladi. Aerofagiya (yunon. aeros 
- havo, phagein – yemoq, yutmoq) – mo`l miqdordagi havoni yutib keyin esa 
kekirish; uni tez ovqatlanishda, bir qator oshqozon-ichak kasalliklarida, psixik 
kasalliklarda kuzatish mumkin.  

---

101 
Kekirish og'izda kislota ta‘mi bilan birga bo'lishi mumkin (oshqozon 
sekretsiya, me'da-xlorid kasallik amplifikasyon) yoki achchiq (qachon o'n ikki 
barmoqli ichak dan me'daga safro tashlab), chirigan tuxum hidli (gastrit bilan, 
pilorik stenoz) . 
Noxush ta'm va hidni his qilish bemorga katta noqulaylik tug'dirishiga 
olib keladi. Bu alomatlar borligi har ovqatdan so'ng bemorga tish chayish 
tavsiya etiladi, suv yoki qaynatilgan suvi o'tlar (yalpiz, moychechak va hokazo) 
bilan og'zini chayqash. 
Jig‟ildon qaynashi, zarda qilish (Lot. pyrosis.) - ko'krak yoki qorinning 
epigastral sohasi atrofidagi kuydiruvchi harakterdagi og‘riqqa, ko'pincha 
qizilo'ngachga me‘da xlorid kislotasini ko‘tarilishi va qizilo'ngach silliq mushak 
spazmı hisobiga vujudga keladi. Sabablari: reflyuks-ezofagit, oshqozon va o'n 
ikki barmoqli ichak yarasi kasalligi, o't yo'llarining kasalliklari, diafragma 
churralarida bo'lishi mumkin. 
Jig‘ildon qaynashini yo'qotish uchun bemorga shifokor tomonidan tavsiya 
etilgan dori-darmon berilib, unga stakan sut, mineral yoki qaynatilgan suv 
beriladi, uyqu vaqtida karavotning bosh tomoni ko'tariladi.