O’zbekistоn respublikаsi оliy vа o’rtа mахsus tа’lim vаzirligi

Tuproqni yirik masshtabli xaritaga tushirish. 
Yirik masshtabli xaritaga tushirish ishlari mamlakatimiz tuproq haritografik 
izlanishlaridagi eng ko‘p tarqalgan turlaridan hisoblanadi. Yirik masshtabli tuproq 
rejalari va xaritalari asosan davlat va jamoa xo‘jaliklari tuproqlari izlanishlarida 
ko‘proq qo‘llaniladi. Bizning bo‘z tuproqlar mintaqasida davlat va jamoa 
xo‘jaliklari, shirkat hamda fermer xo‘jaliklari erlarini xaritaga tushirishda asosan 
suQoriladigan erlarda 1:10000 masshtabda, lalmi erlarda 1:25000 masshtabda 
tuproqni xaritaga ishlari olib boriladi. 
Tadqiqotchi tomonidan yirik masshtabli xaritaga tushirishda dalada tuproq 
chegaralarini yuqori aniqlik bilan 1:10000 masshtabda 20 m. dan 100 m.gacha va 
1:50000 masshtabda 100 m. dan 500 m.gacha aniqlanadi. 1:10000 masshtabli 
xaritaga tushirishda makul (ratsional) konturi 0,5 gektarga teng bo‘lishi kerak. 
1:25000 masshtabda - 3 gektarga, 1:50000 masshtabda - 12 ga. Bunday yuqori 
aniqlikda tuproq chegaralarini va tuproq konturlarini tuproq xaritasiga tushirish, 
faqat yuqori topografik asos va tuproqshunosning yuqori kuzatuvchanligi orkali 
amalga oshiriladi. 
Tuproqni yirik masshtabli xaritaga tushirish yakuniy ishlarining muhim 
ko‘rinishlaridan hisoblanadi va aniq xo‘jaliklarining aloxida ishlab chiqarish 
maydonlarida har xil agrotexnik, meliorativ, tashkiliy-iqtisodiy va boshqa qishloq 
xo‘jalik masalalarini to‘g‘ri xal qilishda keng qo‘llaniladi. Tuproqni yirik 
masshtabli xaritaga tushirishda eng avval butun hududni rekognossirovka (joyni 
oldindan tekshirib bilish) qilib o‘rganib chiqiladi, Xo‘jaliklarning asosiy tuproqlari 
va tuproq hosil qilish sharoitlari chukur taxlil kilingach va mahalliy agronomiya 
soxasiga mansub mutaxasislar yordamida mahalliy tuproqlardan foydalanish, 

---

37 
hamda ularning agroishlab chiqarish xususiyatlari to‘g‘risida ma’lumotlar 
to‘playdi. 
Yirik masshtabli xaritaga tushirish yakunida tuproq xaritalari va tuproq 
tushuntirish xatlari tuziladi. Tuproq tushuntirish xatlariga tuproq xaritasidan 
tashqari bir necha haritogrammalar, tuproqlarning asosiy xususiyatlaridan- 
kislotaliligi, fosfor, kaliy bilan taminlanganlik darajasi, tuproq eroziyasi,tuprok 
shurlanganligi, erlardan okilona foydalanish haritogrammalari va tuproq 
bonitirovkasi haritogrammasi qo‘shib quyiladi. Tuproq tushintirish xatida 
shuningdek xo‘jalik xaqida ma’lumot, tabiiy sharoitlari va izlanishlar olib borilgan 
hududning dala va laboratoriya ishlari kalendar rejasi jadval shaklida fizik va 
kimyoviy analiz natijalari beriladi. Bulardan tashqari xo‘jalik tuproqlaridan okilona 
foydalanishning yo‘llari, uslublari va erning unumdorligini oshirish hamda qishloq 
xo‘jaligi ekinlaridan yuqori hosil olish yo‘llari ko‘rsatiladi.