O’zbekistоn respublikаsi оliy vа o’rtа mахsus tа’lim vаzirligi

Eroziyalangan erlarning tashxis belgilari 
T-r. 
Yuvilganlik darajasi 
Diognostik belgilari 
A+V qatlam 
qalinligi,sm. 
V
2 
qatlamchuqurligi, 
sm. 
1 
Yuvilmagan 
70 
21 
2 
Kuchsiz yuvilgan 
50-70 
21-31 
3 
O‘rtacha yuvilgan 
30-50 
31-51 
4 
Kuchli yuvilgan 
30 
51 
5 
Yuvib keltirilgan jinslar 
75 
75 
Yuvilib yotqizilgan, loyqa bosgan tuproqlar eroziya mahsulotlarining
yotqizilishi yo‘li bilan hosil bo‘lgan tuproqlardir. 

---

130 
Yotqizilgan materiallarining qalinligiga ko‘ra: kuchsiz yotqizilgan- yotqiziq 
qalinligi 20 sm gacha, o‘rtacha yotqizilgan-yotqiziq qalinligi 20- 50 sm dan katta
vakuchli yotqizilgan-yotqiziq qalinligi 50 sm dan katta bo‘lgan guruhlarga 
bo‘linadi. 
Loyqa bosgan-yuvilib yotqizilgantuproqlarda loyqa mayin va gumus 
miqdori ko‘p bo‘lsa ularning unumdorligi yuqori, aksincha tuproqning chuqur 
qatlamlariga gumus miqdori kam (loy, qum, mayda shag‘al kabi) nurashga 
uchragan mahsulotlar yotqizilgan bo‘lsa, bunday tuproqlarning unumdorlik 
darajasi past bo‘ladi. Loyqa bosgan tuproqlarni aniqlashda yotqiziq (loyqa) qaysi 
maydonga yotqizilganligi va uning xossalari qanday bo‘lganligi ko‘rsatiladi. 
Shamol 
ta’sirida emirilgan (deflyasiyalangan) tuproqlarning 
eroziyalanganlk darajasi quyidagi ko‘rsatkichlar yordamida aniqlanadi: 
a ) kuchsiz eroziyalangan tuproqlar – kam qalinlikka ega bo‘lgan tuproqlar uchun 
A+V qatlamining qalinligi, yoki qalin tuproqlar uchun qatlam A ning qalinligi shu 
tuproqning eroziyalanmagan (etalon) tuproqga nisbatan 5 sm dan ko‘p bo‘lmagan 
holda kamayib ketadi, tuproq yuzasi 5 sm balandlikka ega bo‘lgan siyrak
yotqizilmalar bilan qoplanadi, ekinlar tagidagi jo‘yaklar tekislanadi; ekilgan 
o‘simliklarining kurib qolishi 20 foiz dan oshmaydi; 
b ) o‘rtacha eroziyalangan tuproqlar – A+V qatlamining qalinligi yoki A qatlami 
5-10 sm ga kamaygan (uchirib ketilgan), yuzasi 20 sm balandlikdagi tepachalar 
bilan qoplangan, ekinlar jo‘yaklari to‘liq tekislanib kettgan va shamol 
keltirilmalari to‘ldirilgan; ekinzorlarda o‘smliklarning qurib qolishi 20-50 % ni 
tashkil etadi; 
v) kuchli eroziyalangan tuproqlar – A+V qatlamining qalinligi yoki A qatlami 10-
20 sm ga va undan ortiqqa kamaygan, tuproq yuzasi ochilib qolgan, hamma erda 
shamol mahsulotlari 20 sm dan balandroq mayin qum tepachalari ko‘pincha 
haydov osti qatlami bo‘lgan yuza bilan navbatma-navbat joylashgan maydonlardan 
iborat bo‘ladi. 

---

131 
22-jadval