O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta mаhsus tа’lim vаzirligi xorazm viloyati kasbiy ta’limi rivojlantirish va muvofiqlashtirish hududiy boshqarmasi qo’shko’pir suv xo’jaligi va melioratsiya kolleji

3. Bank avtomatlashtirilgan axborot tizimlarining axborot, texnik va dasturiy ta’minotini tashkil etish asoslari
Bank avtomatlashtirilgan axborot tizimlarining axborot, texnik va dasturiy ta’minotini tashkil etish asoslari
BnAATni texnik ta’minlash jarayenida bank texnologiyalari apparat vositalari arxitekturasi zamonaviy talablar asosida kurilishilari kerak. Ularga alokaning turli-tuman telekommunikasion vositalari, kup mashinali majmualar, «mijoz-server»-ning arxitekturasidan foydalanish, maxalliy, mintakaviy va global tezkor tarmoklarni kullash, apparatli yechimlarni unifikasiyalash kiradi.
Foydalaniladigan texnik vositalarning mikdori va tarkibi axborot okimlarining jadalligi va xajmlari, ishning usullari va bank tizimi vazifalarini amalga oshirishning xususiyatlari bilan belgilanadi. Bank xizmatlarining tarkibi va xajmlarini filiallar, mijozlar va alokalarning sonini usishi banklarning kudratlirok kompyuterlarni va rivojlanganrok texnik ta’minlanishlarni xarid kilishga majbur kiladi. Tarmokli bank texnologiyalari keng tarkalgan. Tarmokli bank borgan sari turli-tuman bulib kolmokda. Banklararo telekommunikasiya vositalarini jadal rivojlanishni xam ta’kidlash kerak.
«Mijoz-server» arxitekturasi banklarning axborot texnologiyalarini kurilishidagi texnik yechimlarga zamonaviy yendoshishning asosi buladi. Bu texnik ta’minlashni tashkil kilish va axborotlarni ishlab chikishni mijoz (ishchi stansiya) va server deb nomlangan ikkita tarkibiy kism urtasida taksimlanishini kuzda tutadi. Ikkala kism birlashtirilgan kompyuterlarda bajariladi. Bunda mijoz serverga surovlar yuboradi, server esa ularga xizmat kursatadi. Bunday texnologiya tarkiblashtirilgan surovlarning maxsus tiliga ega kasbiy MBBTda amalga oshiriladi.
«Mijoz-server» texnologiyasining amalga oshirilish variantlaridan biri uning uch boskichli arxitekturasidir. Tarmokda kamida uchta kompyuter : mijoz kismi (ishchi stansiya), kullanishlar serveri va ma’lumotlar bazasining serveri mavjud bulishi kerak. Mijoz kismida foydalanuvchi bilan uzaro xamkorlik (foydalanish interfeys) tashkil kilinadi. Kullanishlar serveri mijoz kismi uchun biznes tadbirlarni amalga oshiradi. Ma’lumotlar bazasining serveri mijoz rolini bajaruvchi biznes tadbirlarga xizmat kursatadi. Bunday arxitekturaning egiluvchanligi mustakil foydalanish va barcha uchta boskichlarda xisoblash va dasturiy resurlarni almashishidadir.
Bank biznes - jarayenlarining telekommunikasion ta’minlanishi uzining korporativ tarmogiga xizmat kursatish va xar kanday boshka maxalliy va global tarmoklarga kirishini xisobga olish bilan kuriladi. Joriy boskichda amaliy uzaro xamkorlikda andozalar yukligi uchun bankning tashki tashkilotlari bilan alokasi shlyuzalar, masalan, pochta, teleks va boshka firmalarning AIJ orkali amalga oshiriladi.
Banklarda axborot texnologiyalarining dasturiy ta’minlanishi. Bank vakt buyicha rivojlanuvchi ob’yekt bulib xam axborot muxitining mikdoriy uzgarishini (ishlab chikilayetgan ma’lumotlarning xajmini, foydalanuvchilar sonini va boshkalarni kupayishini), xam mikdoriy uzgarishlarni (yechilayetgan vazifalarning turli-tumanligini kengayishi, ularning xarakterini uzgarishini) vujudga keltiradi. Xuddi shunday kurilgan avtomatlashtirilgan tizim ba’zi bir vakt davomida tubdan zamonaviylashtirishlarni utkazmasdan xuddi shunday rivojlanishi kerak. Tizimning saloxiyatli imkoniyatlari (yeki asosiy cheklanishlari) koidaga kura, ishlab chikilgan asosiy dasturiy vositalarning imkoniyatlari bilan kuchli boglangan. Shuning uchun avtomtlashtirilgan bank tizimlariga talablarning birinchi guruxi – bu asosiy ta’minlanish (operasion tizim, MBBT, dasturlashni avtomatlashtirish vositalari va boshkalar) ga talablardir.