O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim
Download 0.71 Mb.
|
Ma'lumotlar bazasini dasturlash
|
PHP tili C++, Java tillàri kàbi ifelse blîklàrini shàrtli àmàl bilàn àlmàshtirishgà imkîn beràdi. Shartli operatsiya (unàr và binàr àmàllàrdàn fàrqli shàrtli àmàl uch îperànd bilàn ishlàtilà- di). Shàrtli àmàl yozilishidà ketmà-ket kelmàgàn ‘?’ và ‘:’ simvîllàri hamdà uch îperànd qàtnàshàdi: ifîdà_1 ? ifîdà_2 : ifîdà_3 Birinchi bo‘lib ifîdà_1 qiymàti hisoblànàdi. Àgàr u rîst bo‘lsà (ya’ni nîlgà teng bo‘lmàsà) ifîdà_2 hisoblànàdi và nàti- jàgà àylànàdi. Àgàr ifîdà_1 qiymàti nîl (yolg‘în) bo‘lsà ifîdà_3 îlinàdi. Shàrtli àmàlgà klàssik misîl quyidàgi ifîdàdir: x < 0 ? –x : x; Bu ifîdà x o‘zgàruvchi àbsîlyut qiymatini qàytàràdi. Tànlàsh îperàtîrlàri /Vàriàntli tànlàsh switch. Vàriàntli tànlàsh switch multitànlàsh tàshkil qilishning eng qulày usulidir. Sintàksisi quyidàgichà: switch(expression) // tànlàsh ifîdàsi { case value1: // kînstàntàli ifîdà 1 statements; // îperàtîrlàrning blîki break; case value2: // kînstàntàli ifîdà 2 statements; break; default: statements; } Bîshqàruvchi strukturà switch bîshqàrishni case bilàn bel- gilàngàn îperàtîrlàr ichidà, kînstàntàli ifîdàsi qiymàti tànlàsh ifîdàsi qiymàti bilàn teng îperàtîrgà uzàtàdi. Àgàr tànlàsh ifîdàsi qiymàti kînstàntàli ifîdàlàrning birîrtàsigà teng bo‘lmàsà default bilàn belgilàngàn îperàtîrgà o‘tilàdi. Har bir vàriàntli tànlàsh îperàtîridà bittàdàn îrtiq default bo‘lishi mumkin emàs, lekin u umumàn qàtnàshmàsligi ham mumkin. Vàriàntli tànlàsh îperàtîridàn fîydàlànilgàn dàsturgà misîl keltiràmiz. Bu dàstur- dà 1 dàn to‘qqizgàchà tîq ràqàmlàr nîmlàri chiqàrilàdi, test.html fîrmàdà berilgàn sîngà bîg‘liq ràvishdà. Fîrmà test.html îldin fîydàlàngànimizdàn fàrq qilmàydi: switch($number) { case 1:
echo ("one"); case 2: case 3: echo ("free"); case 4: case 5: echo ("five"); case 6: case 7: echo ("seven"); case 8: case 9: echo ("nine"); break; default: echo ("This isn’t number or number is > 9 or < 1"); } ?>
So‘rîv fîrmàsi 
Scrpt bàjàrilishi nàtijàsi. Shàrtli îperàtîrdàgi kàbi vàriàntli tànlàsh îperàtîrlàri uchun iõtiyoriy dàràjàdàgi jîylàngànlik mumkin, lekin zàrur bo‘lmàsà ko‘pàytirish keràk emàs. Keltirilgàn dàsturdà break îperàtîri ishlàtilgàn bo‘lib, bu îperàtîr vàriàntli tànlàsh îperàtîridàn chiqishgà imkîn beràdi. Àgàr break îperàtîrlàrini har bir ràqàm chiqàrilishidàn keyin qo‘yilsà, brîuzer îynàsidà fàqàt bittà tîq sîn nîmini ko‘ràmiz. Ko‘rgànimizdek switch îperàtîridàn keyin muràkkàb îperàtîr keltirilgàn, lekin bu shàrt emàs — switch dàn so‘ng case õizmàtchi so‘zi bilàn belgilàngàn iõtiyoriy îperàtîr kelishi mumkin. Eslàtàmiz: muràkkàb îperàtîr, bu figuràli qàvsgà îlingàn iõtiyoriy îperàtîrlàr ketmà-ketligidir. PHP dà case belgilàri sifàtidà literàllàr emàs o‘zgàruvchilàr ham kelishi mumkin. Lekin case belgilàri sifàtidà PHP dà màs- sivlàr và îbyektlàr kelîlmàydi. Sikl îperàtîrlàri. Sikl îperàtîrlàri sikl tànàsidà îperàtîrlàrning ko‘p màrtà bàjàrilishini tà’minlàydi. PHP dà 4 tà har õil sikl îperàtîrlàri màvjud: îldingi shàrtli sikl: while(condition) { statements; } œ keyingi shàrtli sikl: do { statements; } while(condition); œ œ
iteràtsiîn sikl: for(expression1;expression2;expression3) { statements; } œ œ
iteràtsiîn sikl foreach: foreach (array as [$key =>] $value) { statements; } œ Àgàr birinchi sikl îperàtîrlàri C-kàbi tillàrdàn îlingàn bo‘lsà, îõirgi îperàtîr Perl tilidàn îlingàn (foreach siklini biz keyinrîq, màssivlàrni o‘rgàngàndà ko‘ràmiz). Sikl îperàtîrlàri / While. Îperàtîr while îldingi shàrtli sikl îperàtîri deyilàdi, siklgà kirishdà îldin shàrtli ifîdà hisoblànàdi, àgàr uning qiymàti nîldàn fàrqli bo‘lsà sikl tànàsi bàjàrilàdi. Shundàn so‘ng shàrtli ifîdàni hisoblàsh và sikl tànàsi îperàtîrlàrini bàjàrish, shàrtli ifîdà qiymàti nîlgà teng bo‘lgunchà dàvîm etàdi. While îperàtîridàn har õil ketmà-ketliklàrni ko‘rish qulày, àgàr ulàrdà îldindàn mà’lum so‘nggi simvîl màvjud bo‘lsà. (Bu àyniqsà C++ tilidà qulày, chunki C++ tilidà sàtr bu char tipidàgi nîlinchi simvîl bilàn tugîvchi simvîllàr ketmà-ketligidir). Sîddà while sikligà misîl:
$var = 5; $i = 0; while(++$i <= $var) { echo($i); echo(" "); }
Bu kîd bràuzer îynàsidà birdàn beshgàchà ràqàmlàrni àks ettiràdi: 
1 2 3 4 5 Sikldàn chiqish uchun break îperàtîr qo‘llànàdi. Bu îperàtîr uchràgàndà sikl iteràtsiyasi to‘õtàtilàdi. Quyidàgi misîl bàjàrilgàndà, o‘zgàruvchi $var = 7 bo‘lishigà qàràmàsdàn, brouzer îynàsidà 1 dàn 5 gàchà ràqàmlàr pàydî bo‘làdi. $var = 7; $i = 0; while(++$i <= $var) { echo($i); echo(" "); if($i==3)break; } ?> Bà’zidà jîriy iteràtsiyani to‘õtàtib, dàrhîl keyingisigà o‘tish keràk bo‘làdi. Buning uchun continue îperàtîri qo‘llànàdi: $var = 7; $i = 0; while(++$i <= $var) { if($i==5) { continue; } echo($i); echo(" "); }
Bu misîldà 5 ràqàmidàn tàshqàri 1 dàn 7 gàchà hamma ràqàmlàr chiqàrilàdi: 
1 2 3 4 6 7 Àgàr siz shàrtli îperàtîrni echo îperàtîridàn keyin qo‘ysà- ngiz, kîd õàtî bo‘làdi và 1 dàn 20 gàchà ràqàmlàr chiqàrilàdi, chunki mà’lum iteràtsiyadà sikldàn chiqish shàrti, shu iteràtsiya bàjàrilgàndàn so‘ng tekshirilàdi. Cheksiz sikl while îperàtîri yordàmidà quyidàgichà hîsil qilinàdi:
{ ... } Bu while(true) yozuvning o‘zi. Sikl îperàtîrlàri / Do...while. Bu îperàtîr keyingi shàrtli sikl îperàtîri deyilàdi. Iõtiyoriy hîldà siklgà kirilgàndà sikl tànàsi bàjàrilàdi (ya’ni sikl judà bo‘lmàsà bir màrtà bàjàrilàdi) so‘ngrà shàrt hisoblànàdi và àgàr u 0 bo‘lsà yanà sikl tànàsi bàjàrilàdi. Quyidàgi misîldà nîl ro‘yõàtgà (++$i <= $var) shàrtgà bîg‘lànmàgàn hîldà qo‘shilà- di: $var = 5; $i = 0; do
echo($i); echo(" "); }
?> Nàtijà: 
1 2 3 4 5 Shàrti keyin kelgàn sikl àgàr qàytà ishlàshni tugàtish belgisi kelgàndàn keyin kelgàndà to‘õtàtish zàrur bo‘lsà ishlàtilàdi. Cheksiz sikl quyidàgichà yozilàdi: do ; while(1);
Tà’kidlàngànidek iteràtsiîn sikl quyidàgi fîrmàtgà egà: for(expression1;expression2;expression3) { statements; } Bu-erdà expression1 (sikl initsiàlizàtsiyasi) — vergul bilàn àjràtilgàn tà’riflàr và ifîdàlàr ketmà-ketligidir. Initsiàlizàtsiyagà kirgàn hamma ifîdàlàr siklgà kirishdà bir màrtà hisoblànàdi. Îdàtdà shu yerdà sànîvchilàr bîshlàng‘ich qiymàtlàri và sikl pàràmetrlàri hisoblànàdi. Ifîdà — shàrt (expression2) mà’nîsi îldingi yoki îõirgi shàrtli sikllàrdàgi kàbi. Àgàr ifîdà — shàrt bo‘lmàsà uning qiymàti har dîim rîst hisoblànàdi. Ifîdà expres- sion3 har bir iteràtsiya îõiridà sikl tànàsi bàjàrilgàndàn so‘ng hisoblànàdi. Quyidàgi scriptdà, biz îdàtgà ko‘rà 0 dàn 5 gàchà sînlàrni hisoblàymiz:
$var = 5; $i = 0; for ($i = 0; $i <= $var; $i++) { echo($i); echo(" "); } ?> Nàtijà îldingi ràsmdà ko‘rsàtilgànigà o‘õshàsh. Cheksizsiklni quyidàgichà tàshkil qilish mumkin: for(;;); yoki
for(;1;) MÀSSIVLÀR Màssivlàr initsiàlizàtsiyasi. PHP dà màssivlàrni initsiàlizàtsiya qilishning 2 usuli màvjud. Birinchisi màssiv elementlàrigà qiymàt berishdàn ibîràt:
$car[] = "passenger car"; $car[] = "land-rover"; echo($car[1]); // chiqàràdi "land-rover" ?> Màssiv indeksini îchiq ko‘rsàtish mumkin: $car[0] = "passenger car"; $car[1] = "land-rover"; echo($car[1]); // chiqàràdi "land-rover" ?> Àgàr màssiv elementlàrini e’lîn qilishdà îshkîrà indeksà- tsiyali và indeksàtsiyasiz o‘zgàruvchilàr àràlàshib kelsà indeksi berilmàgàn elementgà ishlàtilgàn indekslàr ichidà eng kàttàsidàn keyin keluvchi ruõsàt berilgàn indeksni beràdi. Màsàlàn àgàr biz yaràtgàn màssiv elementlàr indekslàri 10, 20 và 30 bo‘lsà và indeks ko‘rsàtmàsdàn yangi element yaràtsàk, uning indeksi àvtîmàtik ràvishdà 31 bo‘làdi: $car[10] = "passenger car"; $car[20] = "land-rover"; $car[30] = "station-wagon"; $car[] = "victoria"; echo($car[31]); ?> Àlternàtiv usul array() kînstruksiyasidàn fîydàlànishdàn ibîràt: $car = array("passenger car","land-rover"); echo($car[1]); // chiqàràdi "land-rover" ?> Indekslàrni îshkîrà ko‘rsàtish uchun => îperàtîr qo‘llànà- di: $car = array("passenger car", 5 => "land-rover", "station-wagon","victoria"); echo($car[0]); echo("
?> Màssiv indekslàri sàtrlàr ham bo‘lishi mumkin: $car = array("pc" => "passenger car", "lr" => "land- rover"); echo($car[ Download 0.71 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|