Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi begbo’tayev

Joylashuvi
Sinf
1 m	Bir kishi atrofidagi hudud	(PAN) Shaxsiy tarmoq
10 m	Xona (sinf)	(LAN) Lokal tarmoq
100 m	Bino	(LAN) Lokal tarmoq
1 km	Shahar tumani	(LAN) Lokal tarmoq
10 km	Shahar	(MAN) Shahar miqyosidagi tarmoq
100 km	Kontinent	(WAN) keng miqyosidagi tarmoq
10000 km va undan ortiq	Planeta	(GAN) Internet

Bu tarmoq turlari turli kompyuterlar, saqlash va kommunikatsiya qurilmalarini oʻz ichiga olishi mumkin. Shaxsiy tarmoq (PAN) – bu kompyuter qurilmalarining simsiz tarmoq Bluetooth texnologiyasi yordamida oʻzaro bogʻlanishi tushuniladi [19]. PAN tarmogʻi qisqa masofada axborot almashinuvchi yana bir texnologiya RFID smart-kart yordamida ham amalga oshirilishi mumkin.

Tarmoq kommutatsiya usuli quyidagicha farqlanadi:

• 
  paketli kommutatsiya tarmog‘i, bu ikkiga bo‘linadi: datagramm tarmoq (Ethernet), mantiqiy ulanishga asoslangan –IP tarmoq, transport pog‘onasida TCP protokoli qo‘llaniladi;
  

• virtual kanalga asoslangan tarmoq (MPLS- tarmoq);

• 
  kommutatsiya kanal tarmog‘i – misol uchun, telefon tarmog‘i 64 k\bit sek.ga asoslangan.
  

5. OSI etalon modeli

OSI etalon modeli standartlashtirish bo'yicha xalqaro tashkilotning (ISO- International Standards Organization) rivojlanishiga asoslanadi va turli darajalarda ishlatiladigan protokollarni xalqaro standartlashtirish
yo'lidagi birinchi qadamdir (Day va Zimmerman, 1983). Keyin 1995 yilda qayta ko'rib chiqilgan (Day, 1995). Ushbu struktura ochiq ISO tizimlarining o'zaro ta'siri uchun mos yozuvlar modeli deb nomlanadi. ISO OSI (Open System Interconnection) aloqa modeli, chunki u ochiq tizimlarni, ya'ni boshqa tizimlar bilan aloqa qilish uchun ochiq bo'lgan tizimlarni birlashtiradi.
OSI modeli yetti qatlamga ega. Bunday tuzilmaning paydo bo'lishi quyidagi mulohazalar bilan bog'liq:

1. 
   Alohida mavhumlik darajasi uchun zarur bo'lgan darajani yaratish kerak.
   
2. 
   Har bir daraja qat'iy belgilangan funktsiyani bajarishi kerak.
   
3. 
   Har bir daraja uchun funktsiyalarni tanlash standart xalqaro protokollarni yaratishni hisobga olgan holda amalga oshirilishi kerak.
   
4. 
   Sathlar orasidagi chegaralar interfeyslar orasidagi ma'lumot oqimi minimal bo'lishi uchun tanlanishi kerak.
   
5. 
   Arxitektura katta hajmga ega bo'lmasligi uchun turli xil funktsiyalar bir darajaga keraksiz ravishda birlashtirilmasligi uchun darajalar soni yetarlicha katta bo'lishi kerak.
   

OSI modeli bilan tanishish tarmoqda roʻy berayotgan jarayonni yaxshi tushunishga yordam beradi. Hamma tarmoqdagi bajariladigan vazifalar (funksiyalar) modelda 7 ta bosqichga boʻlingan (2.1.1-rasm). Yuqori oʻrindagi bos qichlar ancha murakkab, global masalalarni bajaradilar. Buning uchun pasdagi bosqichlarni oʻz maqsadlari uchun ishlatib ularni boshqaradilar. Pastda joylashgan bosqichlarning maqsadi

• 
  yuqorida bosqichga xizmat koʻrsatish, yuqori joylashgan bosqichlar uchun koʻrsatiladigan bu xizmatning mayda qismlarining bajarilish tartibi muhim emas.