O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti

Suv energiyasi (gidroenergiya) – tog’lardayomg’ir yog’sa yoki muz va qor erisa, suvi pastga qarab buloq, jilg’a, suv o’zanlaridan oqadi, yuqoridan pastga daryo hosil qilib, dengiz va okeanga qo’shilib ketadi yoki sahrolarda singib yo’qoladi. Odamlar oqar suv va tepadan tushayotgan suv energiyasini o’zlari uchun mexanik yoki elektr energiyasi etib ishlatganlar.
Qadim donni yanchish va un olish yoki sug’orish uchun odamlar suv tegirmon toshiga bog’langan yog’och g’ildiraklarni aylantirgan.
Bugun suv energiyasi, katta va kichik gidroelektrosatnsiya trubinalarini aylantirib, to’liq elektr energiyasi ishlab chiqarish uchun foydalanilmoqda.
Yaqin vaqtning dolzarb masalasi kichik quvvatli GES inshootlarini qurishdir. Mamlakatimiz hududida tog’li tumanlarda joylashgan aholi punktlarda aholi punktlarida kichik suv oqimlari mavjud. Bu kichik suv oqimlariga 10 dan 1000 kWquvvatli kichik elektrostansiyalari qurish uzoq tuman va qishloqlar aholisiga zarur miqdorda elektr energiyasi bilan ta’minlashga imkon beradi.
O’zbekistonda o’rnatilgan elektrostansiyalarning quvvati 12,4 mln.kW, shundan, 12 mln. kWini «O’zbekenergo» kompaniyasining 39 taissiqlik va gidroelektrstansiyalari tashkil etadi.Elektrstansiyalarning quvvat hosil qiluvchi tizimida boshqa idoralarning hissasi 3 foizdan oshmaydi.
Elektrenergiyaning asosiy 90 foizga yaqin hissasining kompaniyaning 10 ta issiqlik elektrostansiyalari – 10,6 mln. kWini ishlab chiqaradi. 29 tagidroelektrostansiyalari – 1,4 mln. kWini kaskadlarga birlashgan GESlarda ishlab chiqaradi va suv oqimi bilan ishlaydi.
Dengiz suvining ko’tarilish va qaytish energiyasi–dengizsuvining ko’tarilish va qaytishi oy va quyoshning gravitasiyasi hamda Yerning aylanishi tufayli hosil bo’ladi. Qirg’oq atrofida to’lqin darajasi 12 metrgacha ko’tarilishi mumkin. Ko’tarilish va qaytish energiyasidan, elektr energiyasi ishlab chiqaradigan generator uchun foydalanilishi mumkin. Shu bilan birga bu qayta tiklanadigan muqobil energiya manbasi o’ziga xos sharoit talab etadi va hozircha keng masshtabda ommalashmagan. Bugungi kunda iqtisodiy foydali elektr energiya ishlab chiqaradigan 20 ga yaqin joylarda 3 metrdan kam bo’lmagan qulay va yaxshi darajadagi to’lqinlar mavjud.Hozir dengiz suvining ko’tarilish va qaytishini elektr energiyasiga aylantiruvchi texnologiyalar ishlab chiqilgan.