Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti sirtqi ta'lim bo'limi

1.2. Sifat yasovchi qo‘shimchalar va ularning imlosini o‘tish.

O‘quvchilar sifatlarning tub va yasama sifatlar haqida bilib olishdi. Navbatdagi mavzuda sifat yasovchi qo‘shimchalar va ularning imlosida yasovchi qo‘shimchalarning ba’zilariga to‘xtalib qolmasdan ularning qanday ma’no anglatishini, ifodalashi haqida to‘xtalib o‘tiladi.
Sifat yasovchi qo‘shimchalar va ularning imlosi haqida ma’lumot berishdan avval darslikda berilgan topshiriq o‘qituvchi nazoratida bevosita o‘quvchilar tomonidan bajariladi.
1-topshiriq. Berilgan so‘zlarni tarkibiy qismlarga ajrating. Sifat yasovchi qo‘shimchalarni aniqlang.
So‘z tarkibi nima? So‘z tarkibi asos va qo‘shimchalardan iborat. Topshiriqda so‘zlarning tarkibini aniqlash buyurilgan. O‘quvchilarga so‘zlarning tarkibi yuzasidan avvalo savol bilan murojaat qilinadi, ya’ni so‘zning tarkibi qanday qismlardan iborat bo‘lishi mumkin va ular qanday nomlanadi. O‘quvchilar bilganlaricha javob qaytaradilar. Bordi-yu javob yetarli bo‘lmasa o‘qituvchi tomonidan ularning javoblariga tayangan holatda to‘ldirilib umumlashtiriladi. So‘z tarkibida asos (o‘zak) qanday vazifani bajaradi? KulguG’li.
Misoldagi kulgu komponenti bu sifatning asosi sanalib otdan sifat yasovchi – li vositasida yangi so‘z hosil bo‘ldi. Bu o‘rinda so‘zning asosi tub bo‘lib, unga bitta yasovchi qo‘shimcha orqali yangi so‘z hosil bo‘ladi.
Agarda so‘zning tarkibi ikki va undan ortiq qismdan iborat bo‘lsa, asosni qanday aniqlash kerak. TejaG’mG’li bu o‘rinda uch tarkibli so‘z tahlil qilinayapti. Bu o‘zagi teja –fe’li bo‘lsada uning asosi tejam qismidir. Chunki, sifat yasama otdan hosil bo‘lyapti, yoki tejamli so‘zi tejam so‘zidan yasalmoqda. So‘z tarkibining ana shunday nozik tomonlari haqida tushuncha berilgach sifat yasovchi qo‘shimchalar yuzasidan berilgan topshiriqlar bajariladi:

1. topshiriq.

Foydali, serharakat, go‘shtdor, tartibsiz, yasama, devoriy, noaniq, talabchan, odamsifat, bebaxt, yengilmas, basavlat.

Ushbu topshiriqni o‘quvchilar o‘z ixtiyori bilan doskaga chiqib topshiriq asosida to‘g‘ri va chiroyli yozishlari talab qilinib, galma-galdan bajarishib baholanadi. Doskada bajargan topshiriq daftarlariga ham ko‘chiriladi.

2.