Oʼzbekiston respublikаsi oliy vа oʼrtа mаxsus tа’lim vаzirligi buxoro dаvlаt universiteti

uchinchi blok ko'rsatkichlari: X 13 - malakali kadrlar ulushi; X 23 - mehnat unumdorligi.
To'rtinchi blokning investitsiya faoliyatini aks ettiruvchi ko'rsatkichlari: X 14 - investitsiyalar rentabelligi; X 24 - o'z investitsiyalarining ulushi; X 34 - investitsiyalarning o'sish sur'ati. Iqtisodiy faoliyat samaradorligini aks ettiruvchi
beshinchi blok ko'rsatkichlari: X 15 - o'z kapitalining rentabelligi; X 25 - aktivlarning rentabelligi; X 35 - aylanma aktivlarning rentabelligi; X 45 - mahsulotlarning rentabelligi; X 55 - ishlab chiqarish rentabelligi; X 65 - sotish rentabelligi.
Ko'rsatkich qiymatlarini hisoblash va standartlashtirish beshta potentsial funktsiyani bloklar bo'yicha aniqlash imkonini berdi:
y 1 = 0,377Z 11 + 0,370Z 21 + 0,487Z 31 + 0,695Z 41 (1)
Y 2 \u003d 0,756Z 12 + 0,376Z 22 + 0,203Z 32 + 0,322Z 42 + 0,277Z 52 + 0,256Z 62 (2)
y 3 \u003d 0,999Z 13 + 0,043Z 23 (3)
y 4 \u003d 0,041Z 14 + 0,330Z 24 + 0,943Z 34 (4)
Y 5 \u003d 0,347Z 15 + 0,342Z 25 + 0,342Z 35 + 0,357Z 45 + 0,341Z 55 + 0,634Z 65 (5)
Ikkinchi bosqichda har bir blok uchun investitsiya jozibadorligini kompleks baholash hisoblab chiqildi va umumiy potentsial funktsiya shaklida yagona baholash olindi:
Y = 0,052y 1 + 0,116y 2 + 0,867y 3 + 0,478y 4 + 0,056y 5 (6)
Yakuniy bosqichda korxonaning investitsion jozibadorligini yaxlit baholash aniqlandi. (3-jadval).
Korxonaning investitsion jozibadorligining integral baholarini hisoblash
3-jadval

Ko'rsatkichlar	2020 yil	2021 yil	2022 yil
Potensial funksiya (a 1 × y 1)	0,29	0,07	0,10
Potensial funksiya (a 1 × y 1)	1,26	1,11	0,79
Potensial funksiya (a 1 × y 1)	72,32	73,29	74,39
Potensial funksiya (a 1 × y 1)	14,52	13,80	13,00
Potensial funksiya (a 1 × y 1)	0,35	0,06	0,08
Potentsial funksiyalar yig‘indisi (y i)	88,75	88,34	88,36
Investitsion jozibadorlikni integral baholash (S i)	78,49	78,12	78,14

Shunday qilib, eng investitsion jozibador korxona 2020 yilda bo'lgan bo'lsa, 2021 yilda investitsion jozibadorlik sezilarli darajada pasaydi va 2022 yilda ijobiy tendentsiya kuzatildi, investitsion jozibadorlik darajasi biroz oshadi, lekin. Boshqacha qilib aytganda, qo'llaniladigan metodologiyaning murakkabligi va hisobga olingan omillarning keng doirasiga qaramasdan, baholash natijasi etti faktorli model yordamida olingan natijaga o'xshashdir.
Korxona faoliyatining ayrim sohalari uning umumiy investitsion jozibadorligiga qanday ta’sir qilishini aniqlaymiz (1-rasm):
Shakl 1- Kompleks baholash dinamikasining qiyosiy tahlili va investitsiya jozibadorligini integral baholash
Shubhasiz, korxonaning investitsion jozibadorligini umumiy va xususiy baholash dinamikasi bir-biridan farq qiladi. Deyarli barcha ko'rsatkichlar 2009 yilda, keyinchalik 2021-2022 yillarda ancha yuqori bo'lgan. kamayadi. Bu tendentsiyani birinchi, ikkinchi va uchinchi bloklarning moddiy resurslar holati, moliyaviy ahvoli va korxona faoliyati samaradorligini aks ettiruvchi ko'rsatkichlarida kuzatish mumkin. Mehnat resurslaridan foydalanish nuqtai nazaridan (uchinchi blok), aksincha, ijobiy tendentsiya kuzatilmoqda. Investitsion faollik ko'rsatkichlari (to'rtinchi blok) ham pasayish tendentsiyasiga ega, ammo unchalik keskin emas.
Boshqacha qilib aytganda, salbiy o'zgarishlarni birinchi navbatda tashqi muhit ta'sir qiladigan ko'rsatkichlar ko'rsatadi. Ma'lumki, 2019-2021 yillarda Rossiya korxonalarining iqtisodiy faoliyati jiddiy moliyaviy-iqtisodiy inqiroz sharoitida amalga oshirildi. Shu holatning o‘zi, albatta, tahlil qilinayotgan tashkilotning 2021 yilda barcha moliyaviy-iqtisodiy ko‘rsatkichlarining keskin pasayishini tushuntirib berolmaydi, biroq bozor kon’yunkturasining yomonlashuvi uning investitsion jozibadorligiga ta’sir qilmay qolmadi. Mamlakatdagi iqtisodiy vaziyatning umumiy holatiga bevosita bog'liq bo'lmagan bir xil parametrlar boshqa tendentsiyani namoyish etadi. Shu sababli, investitsion jozibadorlikning moliyaviy bo'lmagan tomonlarini hisobga olishga imkon beruvchi omillar ko'rsatkichlari tarkibiga kiritilishi uni baholashning asosliligini oshirish imkonini beradi.
Bundan tashqari, shuni ta'kidlash kerakki, integral usul nafaqat erishilgan investitsion jozibadorlik darajasini baholash usuli, balki uni boshqarish mexanizmi sifatida ham qo'llaniladi, chunki ustuvorlik sxemasidan foydalangan holda investitsion jozibadorlik darajasini oshirish mumkin. maqsadli ravishda korxonaning investitsion jozibadorligi. Biroq, integral usulni qo'llash imkoniyatlari mezonlar tizimini atrof-muhit omillaridan izolyatsiya qilish bilan cheklangan.