O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi chirchiq davlad pedagogika unverstiteti gumanitar fanlar fakulteti o’zbek til va adabiyoti yo’nalishi

Yashash sharoiti og’ir bo’lgan xududlarda uchraydigan xayvonlarga fasilga bog’liq uyqu xos. Masalan, O’rta Osiyo saxrolarida yashovchi qo’shoyoq (tushkanchik) baxor va yoz boshlarida juda faol bo’lib, ko’p ovqat yeydi, semiradi. Kun xaddan tashqari isib, o’simliklar qurib qolganda, fasliy uyquga ketadi. Fasliy uyqu boshqa sharoitda yashovchi xayvonlarga ham xos (ayiq).

Narkotik uyqu ni maxsus narkotik moddalar paydo qiladi. Xar ko’ngi davriy uyqu katta yoshli odamlarda bir bosqichli bo’ladi — tunda bir marta yotib, uxlab turiladi. Bolalarda bu uyqu ko’p bosqichli. Endi tug’ilgan chaqaloq bir kecha-kunduzda 21 soat; 6 Oydan 12 oylik bo’lgan bola — 14 soat, 4 yoshda — 12 soat, 10 yoshda — 10 soat uxlaydi. Kattalarning to’ngi uyqusi 7—8 Soat davom etadi

Narkotik uyqu ni maxsus narkotik moddalar paydo qiladi. Xar ko’ngi davriy uyqu katta yoshli odamlarda bir bosqichli bo’ladi — tunda bir marta yotib, uxlab turiladi. Bolalarda bu uyqu ko’p bosqichli. Endi tug’ilgan chaqaloq bir kecha-kunduzda 21 soat; 6 Oydan 12 oylik bo’lgan bola — 14 soat, 4 yoshda — 12 soat, 10 yoshda — 10 soat uxlaydi. Kattalarning to’ngi uyqusi 7—8 Soat davom etadi

Bedorlik xolatidan uyquga o’tish asta-sekin emas, balki bir zumda sodir bo’ladi. Buni EEG da ko’rish mumkin (75-rasm). Bedor bo’lgan katta yoshli odamning elektroensefalogrammasi chastotasi 13 Gs dan yuqori bo’lgan kichik amplituhali tolqinlar qayd qilinadi. (beta-ritm).Osoyishta, ko’zini yumib, o’tirgan odamning EEG si al­faritm qiyofasiga kiradi (8—12 Gs li, kichik amplituhali to’lqinlar (1- bosqich). Odam uxlashi bilan teta-ritm paydo bo’ladi, to’lqinlar chastotasi 3—7 Gs dan oshmaydi (2-bosqich). Uyqu chuqurlashganda, teta-ritmga 12—15 Gs li, davomi 1 s bo’lgan «uyqu duklari» qoshiladi (3- bosqich). Uyquning chuqurlashuvi yanada davom etadi, endi yuqori am­plitudali, 0,5—2 Gs chastotaga ega bo’lgan to’lqinlar — delta-ritm qayd qilinadi (4- bosqich).

Uyquning 5- bosqichiga ko’z soqqalarining tez xarakatlanishi xos. Shuning uchun uni uyquning tez davri deb atashgan.