Oʼzbekiston respublikаsi oliy vа oʼrtа mаxsus tа'lim vаzirligi fаrgʼonа dаvlаt universiteti tаbiiy fаnlаr fаkulteti biologiyа yoʼnаlishi

2.5. Experimental toksik gepatit modulini hosil qilish shartlari
Ma'lumki, toksik gepatit sharoitida jigar hujayralari, xususan mitoxondriyalardagi sodir bo'ladigan fizioiogik jarayonlarning o'zgarishi va unga turli biologik faol birikmalaming ta'sir mexanizmlarini o'rganishning eng samarali va klassik metodi bu hayvonlarni CCI₄ hamda geliotrin yordamida intoksikasiya qilishdir. Bu tadqiqot usullari asosan in vivo ko'rinishi olib boriladi. Hayvonlarni intoksikasiya qilishning 2 xil usuli mavjud: o'tkir va surunkali toksik gepatit.
O'tkir toksik gepatitda intoksikasiya uchun tanlangan toksikant nisbatan yuqori dozada va kuniga ikki marta hayvon organizmining teri ostiga in'eksiya qilinadi. Masalan, geliotrin yordamida jigarning o'tkir zararlanishini chaqirish uchun toksikantni 250 mg/kg dozada teri ostiga yuboriladi. Bunda o'tkir toksik gepatit tezda chaqiriladi va hayvonlar jigari mitoxondriyalaridagi o'zgarishlarni o'rganishning bir qancha metodlari yordamida o'rganiladi.
Surunkali gepatitda esa tanlab olingan toksikant nisbatan kichik dozalarda oz-ozdan haftasiga 2 martadan teri ostiga in'eksiya qilinadi. Masalan, geliotrin bilan surunkali gepatit modeli quyidagicha chaqiriladi. Geliotrindan 50mg/kg dozada olib, haftasiga 2 martadan 6 hafta davomida teri ostiga yuborib turiladi. Tajribalarda aniqlanishicha, geliotrin yordamida 200 ta kalamushda chaqirilgan surunkali gepatitda toksikantning zaharlilik xususiyati 29% ga teng bo'ladi... yo'li bilan Bu tajribalar asosan kalamush hamda quyonlarda olib borilganda samarali natijalarni olish mumkin. Bunda tajribalar tadqiqotning rejasiga ko'ra amalga oshiriladi.
Tadqiqotlar davomida kalamushlarni bir necha guruhlarga bo'linadi. Masalan, kasallantirilmagan hayvonlar guruhi, o'tkir gepatit chaqirilgan guruh, surunkali gepatit chaqirilgan guruh, shu bilan birga kasallangan hayvonlarga turli biologik faol birikmalar yedirilgan guruhlar. Dastlab intakt kalamushlar jigari mitoxondriyalaridagi fiziologik holatlar, keyin kasallantirilgan kalamushlarda bu fiziologik holatlarning o'zgarishi, zararlangan kalamush jigari mitoxondriyalariga turli biologik faol moddalarning ta'sirini (korreksiyasini) o'rganish mumkin.
Yuqorida ta'kidlanganidek, analogik tajribalarni CCl₄ yordamida ham olib borish mumkin. Bunda ham toksik gepatitning 2 xil ko'rinishini, ya'ni surunkali va o'tkir toksik gepatitni chaqirish mumkin. Ma'lumki, geliotringa nisbatan CCl₄ ning
zaharlilik xususiyati biroz kuchliroq bo'lganligi sababli uning kichikroq dozalaridan foydalaniladi. Masalan, CCI₄ ta'sirida jigarning o'tkir zaharlanishini chaqirishda uning 50 % eritmasidan 100g tana vazni hisobiga 0.75 ml teri ostiga kuniga bir marotaba yuboriladi va 1 sutka o'tkach, hayvonda tajriba olib barish mumkin.