O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti axborot texnologiyalari kafedrasi

BackColor  Komponentning fon rangi
ForeColor  
Jarayonni to`ldirish rangi
Kind  
Diagramma turi.
Misol. Forma oynasiga ikki button va Gauge komponentasini joylashtiramiz. 
Gaugening diagramma turini doirali holatda o`tkazamiz. Rangini esa yashilga 

---

 
210 
o`zgartiramiz. Birinchi buttonni “Start” deb, ikkinchi buttonni “Clear” deb 
nomlaymiz. Quyidagicha forma oynasi hosil bo`ladi:
Start tugmasining dasturlash qatoriga quyidagi buyruqlarni kiritamiz:
procedure TForm1.Button1Click(Sender: 
TObject); var i:integer; begin
for i:=1 to 100 do begin
gauge1.Progress:=gauge1.Progress+1;
sleep(100
); end; 
end;
Clear tugmasining dasturlash qatoriga quyidagi buyruqlarni 
kiritamiz: procedure TForm1.Button2Click(Sender: 
TObject); begin
gauge1.Progress:=0; 
end;
Loyihani kompyuter xotirasiga saqlaymiz va F9 tugmasini bosamiz. Start tugmasi 
bosilsa, diagramma to`lib boradi. Clear tugmasi bosilsa esa, pozitsiya nolga tushadi.
Borland Delphi 7 dasturlash muhitida ColorGrid komponentasidan foydalanish.
Ushbu bo`limda ColorGrid komponentasi haqida ma’lumot beramiz. ColorGrid 
komponentasi foydalanish mumkin bo`lgan 16 ta rangli jadvalni hosil qiladi. 

---

 
211 
Jadvalda ikki xil rangni FG - ForegroundColor (oldingi rang) va BG - 
BackgroundColor (fon rangi) ni tanlash mumkin.
Misol. Forma oynasiga bitta Button, bitta ColorGrid, ikkita Memo komponentasini 
joylashtiramiz. Buttonni “Rang” deb nomlaymiz.
Rang tugmasining dasturlash qatoriga quyidagi buyruqlarni kiritamiz:
procedure 
TForm1.Button1Click(Sender: 
TObject); begin
Memo1.Color:=colorgrid1.ForegroundColo
r; 
Memo2.Color:=colorgrid1.BackgroundCol
or; end;
Loyihani kompyuter xotirasiga saqlaymiz va F9 tugmasini bosamiz. Rang 
tugmasi bosilsa ColorGridning FG yacheykasidagi rang Memo1 ning rangiga, BG 
yacheykasidagi rang Memo 2 ning rangiga o`zgaradi.
Borland Delphi 7 dasturlash muhitida SpinButton komponentasidan foydalanish.
Ushbu bo`limda SpinButton komponentasi haqida ma’lumot beramiz. 
SpinButton komponentasi sanagichli tugma hosil qiladi. Komponentda ikkita Up va 
Down tugmalari mavjud.
Misol. Forma oynasiga bitta SpinButton komponentasini joylashtiramiz.

---

 
212 
SpinButtonning Up tugmasi dasturlash qatoriga quyidagilarni 
kiritamiz: procedure TForm1.SpinButton1UpClick(Sender: 
TObject); begin
Form1.Height:=Form1.Height+5; 
Form1.Width:=Form1.Width+5;
end;
SpinButtonning Down tugmasi dasturlash qatoriga quyidagilarni kiritamiz:
procedure 
TForm1.SpinButton1DownClick(Sender: 
TObject); begin
Form1.Height:=Form1.Height-
5; 
Form1.Width:=Form1.Width-5; 
end;
Loyihani kompyuter xotirasiga saqlaymiz va F9 tugmasini bosamiz. Up tugmasi 
bosilsa forma oynasi balandligi va kengligi ortadi. Down tugmasi bosilsa, forma 
oynasi balandligi va kengligi kamayadi.
Borland Delphi 7 dasturlash muhitida SpinEdit komponentasidan foydalanish.
Ushbu bo`limda SpinEdit komponentasi haqida ma’lumot beramiz. SpinEdit 
komponentasi tahrirlash maydoni bo`lgan sanagichli tugma hosil qiladi. 
Komponentda ikkita Up va Down tugmalari hamda Editga o`xshash maydoni 
mavjud. SpenEdit komponentasini SpinButton va Edit komponentalarining 
birlashmasi deyish mumkin.
Komponentning asosiy xususiyatlari: