O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov nomidagi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA

MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
ISLOM KARIMOV NOMIDAGI

TOSHKENT DAVLAT TEXNIKA UNIVERSITETI

,,OLMALIQ FILIALI’’

‘‘Kimyoviy texnologiya’’-kafedrasi

‘‘Energetika va mashinasozlik’’-fakulteti

Umumiy va noorganik kimyo fanidan

MUSTAQIL ISH

Tekshirdi:______________
Bajardi: Ergashev B.J.
Gurux: 11b_20KT

Olmaliq 2020-2021

Mavzu: Davriy sistemasining to’rtinchi grupa elementi. Fizik-kimyoviy xossalari. Uglerod elementining birikmalari. Uglerodning azotli birikmalari.

REJA

1. 
   Davriy sistemasining to’rtinchi grupa elementi.
   
2. 
   Uglerod elementining birikmalari.
   
3. 
   UGLEROD haqida ma’lumot.
   
4. 
   AZOT haqida ma’lumot.
   
5. 
   Uglerodning azotli birikmalari.
   

Davriy sistemasining to’rtinchi grupa elementi.

Uglerod (lot. Carbo — kumir, lot. Carboneum), S — Mendeleyev davriy sistemasining IV guruhiga mansub kimyoviy element. Tartib rakami 6, atom massasi 12,011.2 ta barkaror izotopi: 2S (98,892%) va 3S (1,108%) bor. Radioaktiv izotoplaridan |4S(T|/2=5600 yil)ningahamiyati muhim. Atmosferaning yuqori qatlamida kosmik nurlar ney.tronlarining azot izotopi I4N ga taʼsiri natijasida 4S hosil buladi. 4S izotop indikatorlar sifatida keng qoʻllanadi.

Davriy sistemaning IV gruppasi ham ikki gruppachadan iborat. Asosoiy gruppachaga (Uglerod-C, Kremniy-Si, Germaniy-Ge, va Qo’rg’oshin-Pb) kiradi. Yonaki gruppachani Titan-Ti, Sirkoniy-Zr, va Gafniy-Hf tashkil etadi. IVgruppani elementlari xossalarini o’rganishda to’liq elementlar gruppachasi (Uglerod, Kremniy), Germaniy gruppachasi (Germaniy, Qalay va Qo’rg’oshin), va Titan gruppachasi (Titan, Sirkoniy va Gafniy)ga ayrim to’xtalib o’tamiz. IV grupaning asosiy elementlari o’z birikmalarida ikki xil (+2, +4)oksidlanish darajasini namoyon qiladi. Ugleroddan qo’rg’oshinga o’tgan sayin bu elementlarning +2 ga teng oksidlanish darajasi xolati mustaxkamlana boradi. Uglerod va kremniy faqat CO va SiO dagina +2 oksidlanish darajasiga ega. Bu ikki element o’zlarining ko’pchilik birikmalarida +4 ga teng oksidlanish daraja namoyon qiladi.

Ge(OH)₂, Sp(OH)₂ va Pb(OH)₂ tarkibli gidroksidlar amfoter birikmalar bo’lib, ularning asos xossalari Ge dan Pb tomon kuchayib boradi. Ge(OH)₂ ning eritmalarida kislota tarzida dissotsiyalanish kuchliroq ifodalangan bo’lib, Pb(OH)₂ eritmada ko’proq asoslar kabi dissotsiyalanadi. Tarkibida ikki valentli Germany bo’lgan birikmalar kuchli qaytaruvchi xossalarni namoyon qiladi. To’tr valentli qo’rg’oshin birikmalari esa kuchli oksidlovchilardir.