O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi muhammadjon Imomnazarov milliy ma'naviyatimiz

29. QADR TUSHUNCHASI VA MA'RIFATNING TURLI BOSQICHLARI
Qadr tushunchasi ma'rifatning turli bosqichlarida turli darajada muayyanlashib boradi. U imon, Urn va amal darajalarida anglab yeti-lishi mumkin.

1. 
   Imon darajasida barcha mavjudot qadri Alloh in'omi sifatida, barcha inson qadri imkon (potensiya) darajasida anglab yetiladi.
   
2. 
   Urn darajasi har bir muayyan inson va ashyo qadri haqida aniq bilimlar hosil qilish bilan bog'liq bo'ladi. O'zligini anglash darajasi, Borliqning mohiyatini anglash yo'lidagi ijtihodi va amaliy faolligi bi­lan bog'liq ravishda insonning insondan farqi, har bir insonning kecha-gi holatidan bugungi holati orasidagi farq doimiy o'zgarib boradi.
   
3. 
   Eng yuksak va mas''uliyatli daraja - amal. Amal riyozatsiz bo'lmaydi. Riyozat ya'ni, tanlangan yo'lda barcha sinovlarga bardosh berib olg'a intilish uchun esa faqat haqiqiy M?/?/gina ko'mak bera oladi.
   

Mehrsiz na imon baquwat bo'ladi, na amal riyozatiga in­son bo'y beradi.
30. JAMIYAT HAYOTINING TURLI SOHALARIDA
QADR TUSHUNCHASINING O'ZIGA XOS
NAMOYON BO'LISHI
Ma'naviyat Siyosat Iqtisod
Qadr mavqe qiymat
(Allot hech bir (maqom) (baho)
mavjudotni behuda yaratmagan)
Inson o'zi va o'zga qadrini taqqoslab o'zaro muomalalarga kirish-ganda, ma'naviyatdan siyosatga o'tiladi.
Inson o'z moddiy tabiatini ham hisobga olib, o'zgalar bilan muno-sabatga kirishuvida iqtisodiy munosabatlar yuzaga keladi.
31. IJTIMOIY HAYOT VA INSON QADRI
Inson iqtisodiy, siyosiy va ma'naviy maydonda doimo bir xil qadr topa bermaydi. Inson ma'naviy kamolotini belgilovchi omillardan bin uning ushbu uch yo'nalishda o'z qadrini uyg'un saqlay bilishi bilan ham belgilanadi. Ma'naviy kamolotni faqat ma'naviyat yo'nalishida o'z qadrini yuksaltira bilish deb tasawur etish - bir yoqlamalikdir.
Insonning fazilatlariga qarab (imon-e'tiqodi, ilmi, amaliy ko'nikmalari, axloqiy sifatlari va hokazolarga ko'ra) qadrlanishi mod­diy emas, ma'naviy ko'rinishda bo'ladi. Moddiy qadrlanish esa inson fazilatlarining amalga tatbiq etilishi bilan bog'liq.
Inson o'z imkoniyatlarini amalga tatbiq etishdan awal o'z qadrini ilm bosqichida anglab yetishi lozim. Bu bilim amaliy faoliyatda ikki shartga rioya etishni taqozo etadi:
Birinchi shart - inson o'z qadriga nomunosib ishni o'ziga ravo ko'rmasligi kerak, ya'ni o'z ilm saviyasi, imoni, jamiyatdagi mavqeyi-ga nomuvofiq amalni sodir etmasligi kerak.
Ikkinchi shart - inson hech kim bilan o'z qadriga noloyiq sharoit-larga rozi bo'lib bitim tuzmasligi kerak, kengroq ma'noda olgahda, o'zganing unga nisbatan noloyiq xatti-harakatlar sodir etishiga yo'l qo'ymasligi lozim.
32. ADOLAT
Adolat - ma'naviyatning insonhraxo munosabatlarda (ya'ni, siyo-sat sohasida) namoyon bo 'lishi.
milliy adolat ~ o'z millatiga mehr tuyg'usi o'zga millat namo-yandasiga nisbatan noxolis yondoshuvga sabab (bahona) bo'lmasligi;
diniy adolat — o'z e'tiqodiga sodiqlik tufayli o'zga e'tiqod egasi-ga noxolis munosabat izhor etmaslik;
siyosiy adolat — siyosiy hokimiyatning yagona manbayi xalq iro-dasideb tan olinishi va qonun ustuvorligitamoyiliga qat'iyrioya qilinishi;
iqtisodiy adolat ~ bozor iqtisodi qonuniyatlariga (mulk shakl-larini crkin taniash huquqi, talab va taklif erkinligi, erkin raqobat tamoyillariga) rioya qilish;
ijtimoiy adolat -barcha ijtimoiy toifalarning jamiyatda o'z o'rni mavjudligini va qonun oldida ularning o'zaro teng huquqlarga cga ckanligini e 'tirofetish.
33. BOZOR IQTISODI IQTISODIY ADOLATDIR
Iqtisod sohasi — inson jismining moddiy voqclik bilan amaliy mu-nosabatlari;
Iqtisodiy munosabatlar - har bir insonning o'z moddiy chtiyoj-tarini qondirish maqsadida o 'zga insonlar bilan turli munosabatlarga kirishuvi.
Insonlar jamoasidagi iqtisodiy munosabatlarning asosiy tarixiy shakl-lari:
1. Ibtidoiy (natural) xo'jalik - har bir insonning o'z moddiy
ebtiyojlarni qondirish uchun tabiat bilan bevosita amaliy munosabat­
larga kirishib, o'z aqli, malakasi, mehnati bilan o'zi va oilasi uchun
rizq topishi.
Ishlab chiqarish vositalari — ibtidoiy.
(Ibtidoiy jamoaga xos yetakchi tizim — Ibn Xaldun ta'rifi asosida.)

2. 
   Bozor iqtisodi — mulk turlarining xilmaxilligi, erkin talab va taklif asosida o 'zaro mahsulot almashuviga tayanuvchi iqtisod tizim (Bu tizimning turli ibtidoiy shakllari ming yillar davomida insonlar /arniyatida yashab kelmoqda).
   

2. 
   Total (yalpi) davlat iqtisodi - barcha mulk davlatga qarash-
   

// bo'lib, barcha ishlab chiqarish va taqsimot davlat ixtiyorida bo'lishi. (Sobiq SSSR da zo'rlik bilan shakllantirilgan va 70 yil zo'rlik bilan ushlab turilgan iqtisodiy tuzum).
Bozor iqtisodi umumiy tushuncha bo'lib, insoniyat tarixiy taraqqi-yoti davomida uning turli shakllari kuzatiladi. Ularni biroz soddalash-tirgan holda uch toifaga ajratish mumkin: