O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

Turgor hodisasini kuzatish .
Aspoblar va reaktivlar: kartoshka , NaCl yoki qandining eritmasi, millimetrli qog`oz yoki lineka katta probirka , ustara yoki lanset.
Buning uchun kartoshkadan uzinligi 5 cm ko`ndalang 64 mm² bo`lgan 10 dona kekis tayorlanadi (6- pasm ) .Kesiklarning 5 tasi NaCl yoki saxarozaning 1 n eritmasiga , qolgan 5 tasi suvga solinadi . Oradan 1-1,5 soat o`tgach , kesiklarning hamma tomoni qayta o`lchanadi . Qand yoki NaCl eritmasiga solingan kesiklar burishib , hajmi kichirayib qoladi . Suvga solingalarning hajmi , aksincha , kattalashib to’qimalari taranglashadi , Hujayra yoki to’qimaning taranglashish turgoposient xolat , taranglashish prosessining o`zi esa turgor deyiladi.



Turgor hodisasini aniqlash uchun ishlatiladigan bulakchalarning hajmi va shakli
Savollar:
1.Vaqtinchalik preparat qanday tayyorlanadi ?
2. Deplazmoliz va plazmoliiz xodisasini kuzatish uchun о‘simliklarning qaysi qismlaridan kesiklar tayyorlanadi ?
3. 1n KCl yoki NaCl eritmasi qanday tayyorlanadi?
4.Botiq plazmoliz bilan qavariq plazmolizni qanday farqi bor?
5.Turgor va osmotik bosim kuchlari deganda nimani tushinasiz?
6. 0,3 molyarli natriy xlor eritmasining 22⁰ S dagi osmotik bosim kuchi necha atmosferaga teng bо‘ladi?
7. Osmos bilan diffuziyani qanday farqi bor?

№ 2 Laboratoriya ishi

Guttasiya hodisasini kuzatish .
Asboblar va reaktivlar: 3-5 kunlik maysalar , shisha stakan yoki qolpoqcha,xloroforim eritmasi,paxta .
O`simlik novdasi shikaslanganda, shu joydan anchagina shira tomchilab oqib turadi . Havo nam bo`lganida yoki uzoq davom etgan yog`ingarchilikdan keyin shikaslanmagan o’simlik barglari uchidan shira oqib chiqishi guttasiya hodisasi deyiladi . “Yig`lash” va gutasiya hodisasi o`simliklar tanasidan shira oqib chiqishi ildizning bosim kuchi borligini to’la to’kis isbotlaydi
Buni aniqlash uchin tuvakchda bug`doy , sholi yoki arpa ustiriladi . Tajriba lodidan 3-4 kunlik maysalar qondirilib sug`oriladi . Sug`orilgan maysalar ustiga stakan yoki shish qolpoqcha to`nkarib quyiladi . Oradan 30-60 minut o`tgach , maysalar barigi ustida suv tomchilari paydo buladi bu hodisa havo va tupiroq tarkibidagi nam haddan tashqari ortib ketkanda yuz beradi . Namning normadan ortiqcha bulishi suvning bug`lanishiga to`sqinlik qiladi . Natejada o`simlik tanasidagi ortiqcha suv ildiz bosimi ta`sirida bariglar uchidan siqib chiqariladi . Shu tarida , ildiz bosimi usimlik tarkibidagi suvning normal darajada saqlab turadi.
Tuvakchada o`stirilayotgan maysalar yoniga xloroforim shimdirilgan paxta qo`yilsa , guttasiya hodisasi tuxtab qoladi . Paxtani olob tashlash bilan u yungidan boshlanadi . Bu hodisa xloroforim o`simliklar mayslariga tasir etib ,usish va rivojlanishini ifodalaydi . Tuvakchada o`stirilayotgan maysalarda xlopoform ta`sirida guttasiya hodisasi birdaniga emas , balki oradan bir qancha vaqit utgandan keyin to`xtaydi.

Savollar:

1.О‘simliklarni yg‘lashi deb nimaga aytiladi?
2.Tajriba sifatida qaysi о‘simliklar urug‘idan foydalaniladi?
3.Nima sababdan о‘simliklarda guttatsiya hodisasi tо‘xtab qoladi?
№ 3 Laboratoriya ishi