O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

Axborot texnologiyalaridan foydalanilgan darslar an’anaviy darslarga nisbatan bir qator afzalliklarga ega.
Axborot texnologiyalaridan foydalangan holda dars talabalar uchun yanada qiziqarli bo'ladi, bu, qoida tariqasida, bilimlarni yanada samarali o'zlashtirishga olib keladi; sinfda ravshanlik darajasini oshirish.
Ba'zi kompyuter dasturlaridan foydalanish o'qituvchining ishini engillashtirishga imkon beradi: topshiriqlar, testlar tanlash, bilim sifatini tekshirish va baholash, shu bilan darsda qo'shimcha vazifalarni bajarish uchun vaqtni bo'shatish (materiallar mavjudligi sababli) elektron shaklda oldindan tayyorlanadi).
Ko‘rgazmalilik orqali dars samaradorligini oshirish. Albatta, bunga boshqa usullar bilan (plakatlar, xaritalar, jadvallar, doskaga yozish) erishish mumkin, ammo kompyuter texnologiyalari, shubhasiz, ko'rishning ancha yuqori darajasini yaratadi.
Haqiqatda ko'rish mumkin bo'lmagan hodisalarni ko'rsatish qobiliyati. Zamonaviy shaxsiy kompyuterlar va dasturlar turli xil o'quv holatlarini taqlid qilish uchun animatsiya, ovoz, fotografik aniqlikdan foydalanish imkonini beradi, noyob axborot materiallarini (rasmlar, qo'lyozmalar, videokliplar) multimedia ko'rinishida taqdim etish imkoniyatiga ega; o'rganilayotgan hodisalar, jarayonlar va ob'ektlar o'rtasidagi munosabatlarni vizualizatsiya qilish.
Axborot texnologiyalari nafaqat ko'p bosqichli vazifalar orqali, balki o'quvchining o'zini o'zi tarbiyalash orqali ham o'rganishni individuallashtirish va differentsiallashtirish uchun keng imkoniyatlar yaratadi.

1.2 O’quv jarayonida axborot-komunikatsiya texnalogiyalari vositalari amaliy qo’llash
So'nggi o'n yilliklarda o'quv jarayonini texnologiyalashtirish va axborotlashtirish g'oyasi Rossiyada ta'lim tizimini takomillashtirish va butun jamiyat taraqqiyotini ta'minlashning muhim vositasi sifatida sezilarli darajada rivojlandi.
Ta'limdagi axborot-kommunikatsiya texnologiyalari (AKT) - axborotni to'plash, qayta ishlash va tarqatish hamda ulardan ta'lim jarayonida foydalanish uchun foydalaniladigan usullar, qurilmalar va jarayonlar majmuidir.
O'qitishda AKTdan foydalangan holda har xil turdagi darslarni amalga oshirish ulardan foydalanishning pedagogik shartlarini shakllantirish imkonini berdi: o'qituvchi va talabalarning etarli darajada axborot kompetentsiyasi; darsning tanlangan shakliga muvofiq mavzu mazmunini taqdim eta olish; tegishli moddiy-texnik bazaning mavjudligi; mazmunini adekvat aks ettiruvchi va Internet va multimedia vositalarining o‘quv resurslari bilan ifodalanadigan ta’lim muhitini modellashtirish. Multimedia va internetning jadal rivojlanishi pedagoglarda kompyuter yordamida o‘qitishga katta qiziqish uyg‘otganiga qaramay, AKTdan foydalangan holda ta’lim sifati va samaradorligini ta’minlash yetarli darajada yuqori darajada qolmoqda.
Mavjud dasturiy ta'minot doimiy ravishda yangilanadi; ta’limda kompyuter texnologiyalari va axborot-kommunikatsiya texnologiyalari takomillashtirilmoqda. Bu holat universitet professor-o‘qituvchilari va maktab o‘qituvchilarini doimiy ravishda yangi materiallarni o‘zlashtirib boruvchi va shu bilan birga talabalar va maktab o‘quvchilari uchun yangi ma’lumotlarni moslashtirib boruvchi mutaxassislar holatiga qo‘yadi. Tabiiyki, bunday murakkab faoliyatga nafaqat pedagogika kollejlari va oliy o‘quv yurtlari talabalarini, balki allaqachon ishlayotgan o‘qituvchilar va universitet xodimlarini ham tayyorlash maqsadga muvofiqdir.
Keling, o'qituvchining asosiy faoliyatida - o'quv, uslubiy, ilmiy ..da axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish imkoniyatlarini ko'rib chiqaylik.
AKT universitet o'qituvchisi (ma'ruzalar, amaliy mashg'ulotlar, o'quv va o'quv o'yinlari; talabalarning loyiha faoliyatini boshqarish, kurs va diplom loyihalari) va o'qituvchining (har xil turdagi darslar, darsdan tashqari mashg'ulotlar, maslahatlar, boshqaruv) o'quv faoliyatining turli turlarida qo'llaniladi. ta'lim loyihalari, talabalarning mustaqil faoliyati).
Zamonaviy ta'lim muassasasida ma'ruza o'qish, dars o'tkazish jarayonida foydalanadigan o'qituvchi. multimedia proyektori, elektron doska va kompyuter Internetga kirish imkoniyatiga ega, faqat odatiy "bo'r texnologiyasi" doirasida ishlaydigan hamkasblarga nisbatan sifat jihatidan ustunlikka ega. Bunday holda, quyidagilarni hisobga olish kerak:
Bunday ma'ruza o'qitiladigan talabalarning (universitet, pedagogika kolleji, litsey) tayyorgarligi va bilim darajasi;
- talabalarning kasbiy yo'nalishi (gumanitar, tabiiy fanlar);
- o‘quv fanining o‘ziga xosligi;
- muayyan mavzuning xususiyatlari;
- sinfda kompyuter texnologiyalaridan foydalanishning texnik imkoniyatlari.
Har bir o'quv materiali ushbu ta'lim shakliga mos kelmaydi, ammo uning elementlari har qanday holatda ham mumkin. Biz pedagogik fanlardan ma'ruza-vizualizatsiyalarni ishlab chiqdik va o'qishda foydalandik:
Pedagogika kafedrasi o‘qituvchisining Web-sayt modeli (“Pedagogika”, “Ta’limda yangi axborot texnologiyalari”);
- презентации: «Высшее образование в мире» («Педагогика», «Психология и педагогика»), «Компьютерные обучающие программы» («Новые информационные технологии в образовании»), «Эмоции» («Психология и педагогика», «Общая психология» ) va boshq.;
- mustaqil ravishda tayyorlangan kompyuter fayllari paketlari: “O‘qitish metodikasi” (“Pedagogika”), “Ishbilarmon o‘yinlar” (“Oliy ta’lim pedagogikasi”);
- Internetdan yuklab olingan va mavzular bo'yicha tizimlashtirilgan fayllar paketlari: "Vebning rus va ingliz tilidagi komponentlaridagi asosiy o'quv portallari va saytlari", "Virtual kutubxonalar", "Yagona davlat imtihoniga tayyorgarlik", " Maktab matematika va internet kursi” (“Pedagogika”, “Ta’limda yangi axborot texnologiyalari”, “Ingliz tilini o‘qitish metodikasi”).
Ushbu turdagi darsda Internetdan yuklab olingan va matn va chizmalar shaklida taqdim etilgan materiallardan ham foydalaniladi.
Biz axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalangan holda talabalarning o'quv va kognitiv faoliyatida loyiha usulidan foydalanishga alohida ahamiyat beramiz. Har xil turdagi loyihalarni ishlab chiqishda nazariy asos sifatida E.S.Po‘latning fundamental asarlaridan foydalanilgan. Agar telekommunikatsiya loyihalari keng qo'llanilsa, ta'limni axborotlashtirish muammolari bo'yicha ilmiy konferentsiya materiallaridan maktab o'qituvchilari, ayniqsa universitetlarning maxsus fanlar o'qituvchilari foydalanadilar, keyin o'qituvchilar ta'limi, psixologiya va pedagogika masalalari bo'yicha - juda kam.
Loyiha faoliyati ma'lum bir sxema bo'yicha amalga oshiriladi, loyiha mavzusini tanlashni aniq asoslashdan boshlab va uni amaliy amalga oshirish bilan yakunlanadi. Talabalar loyihaning tuzilishini ma'lum bir stsenariy bo'yicha ishlab chiqadilar: loyihaning maqsadi, vazifalari, loyihani amalga oshirish rejasi, kutilgan natija. Shunday qilib, masalan, tinglovchilarning tadqiqot mavzusi bo'yicha: buklet tartibi ishlab chiqiladi (Microsoft Publisher dasturidan foydalangan holda); loyihani himoya qilish uchun taqdimot tayyorlanadi (Microsoft PowerPoint yordamida), loyiha muammosi bo'yicha Internet resurslaridan foydalangan holda veb-sayt (Microsoft Publisher yoki Microsoft Word yordamida) yaratiladi.
AKT ni metodik ishlarda (ham o‘quv-uslubiy, ham ilmiy-metodik) muvaffaqiyatli qo‘llash uchun o‘qituvchi axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining har xil turlarini yaxshi bilishi va ulardan ba’zilarini amaliyotda qo‘llay olishi, tashkil eta olishi kerak. talabalar va maktab o'quvchilarining yangi sharoitlarda o'quv va kognitiv faoliyati.
O'qituvchi ijodiy faoliyatda ma'lum bilim, ko'nikma va tajriba tizimiga ega bo'lishi kerak.
Bilimlar: AKTning asosiy turlari, ularning rivojlanish istiqbollari va mavjud muammolari; Internet imkoniyatlari va telekommunikatsiyaning asosiy turlarining ta'lim imkoniyatlari (elektron pochta, shu jumladan o'quv pochta ro'yxatlari; veb-forumlar, elektron konferentsiyalar, chat konferentsiyalari va boshqalar); mahalliy va xorijiy asosiy ta'lim saytlari (resurslar mazmunining qisqacha tavsifi, didaktik imkoniyatlar va boshqalar); multimediali o’quv dasturlari tipologiyasini qurishga turlicha yondashuvlar, jahon amaliyotida eng ommabop dastur turlari, dasturlarning funksional xususiyatlariga ko’ra tasniflari (mamlakatimizda eng keng tarqalgan), o’quv dasturlarining alohida turlarining xususiyatlari; Internetdagi ta'lim saytlarini baholash vositalari, o'quv dasturlari va ularning sifati mezonlari; NIT asosida turli xil masofaviy ta'lim turlari; masofaviy ta'limni ta'minlovchi universitetlarning asosiy veb-saytlari (rus va ingliz tillarida) (resurslar mazmunining qisqacha tavsifi, didaktik imkoniyatlar); NITdan foydalanish sharoitida o'quv va kognitiv faoliyatni tashkil etish shakllari va usullari; ta'lim maqsadlarida foydalanish imkoniyatlari Microsoft Office, Microsoft Publisher, Fine Reader, tarjima dasturlari va boshqalar dasturiy ta'minot to'plami.
Asosiy ko'nikmalar: Microsoft Office dasturlari to'plami, Microsoft Publisher dasturi, Fine Reader dasturi, tarjima dasturlari va boshqalardan foydalanish; aloqa va ta'limda zarur bo'lgan ma'lumotlarni to'plash uchun Internetdan foydalanish; tarmoq resurslari orqali olingan ma'lumotlarning ishonchliligini baholash, Internet orqali olingan ushbu ma'lumotlarni mazmunli bir butunga sintez qilish; turli qidiruv tizimlari va kataloglardan foydalanish; har xil turdagi telekommunikatsiyalar bilan ishlash.
Ijodiy faoliyat tajribasi, quyidagilardan iborat: yangi axborot texnologiyalarining har xil turlari imkoniyatlari to'g'risidagi ma'lumotlarni tahlil qilishda, ixtisoslik mavzusi bo'yicha o'quv saytlari modellarini, Internetdagi ta'lim muassasasining saytlarini ishlab chiqishda (Microsoft-dan foydalanish). nashriyot dasturi); Internet tarmog‘ida elektron ilmiy, uslubiy va uslubiy konferensiyalar uchun ma’ruzalar tayyorlashda.
Ularni Internetda joylashtirish uchun masofaviy kurslarni ishlab chiqish hozirgi kunda ko'plab universitetlar va maktablar uchun dolzarbdir. Tarmoqli (masofaviy) kurslarni yaratish va ulardan ta’lim jarayonida foydalanish uchun axborot ta’lim muhitlari yaratilgan. Eng katta qiyinchilik bu kurslar uchun mos didaktik materiallarni tayyorlashdir. Bu nafaqat oliy o‘quv yurtlari o‘qituvchilari, balki maktab o‘qituvchilari ham uslubiy ishining yangi jihatidir.
Oliy va o'rta maktablarda o'qituvchining uslubiy ishining darajasini oshirish doimiy ravishda malakasini oshirishni nazarda tutadi. Pedagog kadrlar malakasini oshirish turli shakllarda amalga oshiriladi: Ta’limni rivojlantirish institutlari tomonidan amalga oshirilayotgan pedagog kadrlar malakasini oshirish tizimi, maktablardagi metodik birlashmalar va kafedralar ishi, internet tarmog‘idan foydalangan holda masofaviy kurslar orqali.
Hozirgi vaqtda universitet va maktab o'qituvchisining uslubiy faoliyati uchun zarur bo'lgan ko'nikmalar quyidagilardir: Internetda kerakli ilmiy, uslubiy va o'quv ma'lumotlarini topish, ilmiy, uslubiy va o'quv ishlari natijalarini pedagogik saytlarga joylashtirish, elektron pedagogik jurnallar, elektron konferentsiyalar. Bu, ayniqsa, zamonaviy sharoitda juda muhim, chunki ba'zi ilmiy-uslubiy va ilmiy-amaliy konferentsiyalar faqat Internet orqali mavjud. O'qituvchi nafaqat o'zi o'qiyotgan fan bo'yicha darsliklar, o'quv qo'llanmalar mazmunini o'qish, balki o'z kompyuteriga tegishli fayllarni yuklab olish, turli xil o'quv va kognitiv mashg'ulotlarga tayyorgarlik ko'rish uchun kerakli bo'limlar va individual uslubiy tavsiyalarni chop etish imkoniyatiga ega. talabalar faoliyati.
Yangi faoliyat sharoitida maktab va universitet o'qituvchisining ilmiy faoliyati ham o'ziga xos xususiyatlarga ega. Keling, uning ba'zi elementlarini ko'rib chiqaylik:
Tadqiqot muammosi bo‘yicha mamlakatimizda ham, xorijda ham o‘tkaziladigan barcha ilmiy konferensiyalar to‘g‘risida internet tarmog‘idagi ma’lumotlar bilan tanishish;
- o'qituvchining ilmiy ishi mavzusi bo'yicha Internetda taqdim etilgan ilmiy ma'lumotlarni tahlil qilish (tarmoqning rus va ingliz tilidagi komponentlarida);
- elektron ilmiy konferensiyalarda qatnashish (elektron konferentsiya uchun ma'ruzalarni Internetda joylashtirish uchun tayyorlash; elektron pochta orqali ma'ruza, ilmiy konferentsiyaga ma'ruza tezislarini klassik versiyada "yuborish" uchun);
- uslubiy tavsiyalar, o‘quv qo‘llanmalar, monografiyalar maketlarini (elektron shaklda) tayyorlash;
- ilmiy tadqiqotlarning eksperimental ma'lumotlarini statistik qayta ishlash uchun dasturiy majmualardan foydalanish va boshqalar;
- ta'limni axborotlashtirish muammolari bo'yicha ilmiy tadqiqotlar olib borish; ularni quyidagi mutaxassisliklar bo‘yicha pedagogika fanlari nomzodi ilmiy darajasini olish uchun dissertatsiya tadqiqoti va magistrlik dissertatsiyalari himoyasi shaklida ro‘yxatdan o‘tkazish: 13.00.01 – Umumiy pedagogika, pedagogika va ta’lim tarixi; 13.00.02 – Ta’lim va tarbiya nazariyasi va metodikasi (informatika, umumiy ta’lim darajasi, oliy ta’lim darajasi).
Hozirgi vaqtda maktab o'qituvchilarini, kollej va oliy o'quv yurtlari o'qituvchilarini aspiranturada (ish joyida) tayyorlash odatiy holdir. Shunday qilib, ushbu maqola muallifi rahbarligida ta’limni axborotlashtirish muammolariga bag‘ishlangan dissertatsiya tadqiqoti olib borildi va 2005 yilda quyidagi mavzularda nomzodlik dissertatsiyalari himoya qilindi: “Axborot va axborot vositalari yordamida litsey o‘quvchilarining ijodiy faoliyatini tashkil etish. kommunikatsiya texnologiyalari”, “Pedagogika kolleji o‘quvchilarining kasbiy faoliyatda axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanishga tayyorligini shakllantirish”, “O‘qituvchilarning kasbiy faoliyatda yangi axborot texnologiyalaridan foydalanishga tayyorligini qo‘llab-quvvatlovchi ta’lim tizimi orqali shakllantirish”, “Takomillashtirish hududiy malaka oshirish tizimi kontekstida umumta’lim maktablari o‘qituvchilari uchun axborot treningi”.
O‘qituvchining turli faoliyatida axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish o‘quv jarayoni samaradorligini oshirishga, ularning uslubiy va ilmiy-tadqiqot ishlari darajasini oshirishga yordam beradi.