O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi davlat universiteti biotexnologiya kafedrasi

 
3.3 Surunkali toksik gepatitda kalamush jigari mitoxondriyalarining 
oksidlanishli fosforlanishining buzilishini neoselen yordamida korreksiyalash
Bizga ma‘lumki, mitoxondriyalar hujayralarning kuch stansiyasi 
hisoblanadi. Hujayraning turli xil patologiyalarida birinchi galda ularning 
mitoxondriyalari zararlanishi bugungi kunda barchaga ma‘lum bo‗lib ulgurdi. 
Ammo bu buzilishning mexanizmlari to‗liq aniqlangan emas. Shu maqsadda turli 
patologik holatlarda mitoxondriyaning energiya hosil qilish funksiyasining buzilish 
mexanizmlarini o‗rganishga katta e‘tibor qaratib kelinmoqda. Xususan, jigarning 
toksik gepatitida ham mitoxondriyalarning bu funksiyasida jiddiy buzilishlar 
kuzatiladi. Bu quyidagi jadvallarda o‗z ifodasini topgan (5-7-jadval). Tajribaning 
60-kunida nazoratdagi hayvonlarda suksinat oksidlanishida kislorod iste‘moli faol 
va regulyatsiya qilingan sharoitda mos ravishda 33,2 va 25,2% kamaygan (5-
jadval). 

---

49 
Bu oksidlanishli fosforlanish jarayoninining izdan chiqishiga olib keladi. 
Masalan, nafas kontroli va ADF/O ko‗rsatgichlari nazorat guruhidagilarga 
qaraganda 3,01±0,12 va 1,47±0,18 ga kamaygan, intakt kalamushlarda esa bu 
ko‗rsatkich 3,36±0,14 va 1,82±0,14 ga teng bo‗lgan. 
5-жадвал. 
60 kunlik tajriba vaqtidagi hayvonlar jigari mitoxondriyalarining funksional-
metobolitik parametrlari (М±м). 
Tajriba shartlari 
Metabolitik sharoitlarda kislorod 
iste‗moli tezligi, ng аtom O
2
NK 
АДF/O 
V
3
V
4
Intаkt 
96,3±2,4 
66,3±1,9 
28,6±0,8 
17,2±1,4 
3,36±0,14 
3,85±0,17 
1,82±0,14 
2,73±0,17 
*SGTG+Н
2
O 
64,4±1,5
а 
40,1±1,6
а
21,4±1,4 
14,9±1,5 
3,01±0,12 
2,69±0,12
а
1,47±0,18 
1,95±0,14
а
SGTG+silibor 
71,2±1,2
а 
49,2±1,1
б
22,4±1,9 
15,2±1,9 
3,17±0,13 
3,23±0,1
б
1,56±0,12 
2,37±0,13
б
XГPP+neoselen 
82,7±2,7
б 
55,7±1,8
б
25,3±1,4 
16,4±1,3 
3,27±0,12 
3,39±0,14
б
1,66±0,15 
2,53±0,13
б
*Izoh. SGTG-surunkаli геliotrinli toksik геpаtit. 
6-жадвал 
90 kunlik tajriba vaqtidagi hayvonlar jigari mitoxondriyalarining funksional-
metobolitik parametrlari (M±m) 
Tajriba shartlari 
Metabolitik sharoitlarda kislorod 
iste‗moli tezligi, ng аtom O
2
NK 
АДF/O 
V
3 
V
4 
Intаkt 
97,2±3,3 
62,3±4,1 
28,3±0,9 
16,4±1,8 
3,42±0,14 
3,78±0,15 
1,82±0,1
6
2,68±0,23 
*SGTG+Н
2
O 
55,9±2,4
а
36,1±2,9
а
18,7±1,9
а
14,4±1,5 
2,97±0,20 
2,55±0,14
а
1,50±0,19 
2,11±0,18
а
SGTG+silibor 
67,7+2,4 
44,2+1,6 
22,0+1,8 
14,7+1,5 
3,06+0,19 
2,93+0,1 
1,57+0,15 
2,38+0,18 
XГPP+neoselen 
76,6±4,1
б 
48,4±2,2
а,б
24,8±1,9 
15,8±1,4 
3,24±0,14 
3,05±0,2 
1,65±0,2 
2,54±0,15 
*Izoh. SGTG-surunkаli геliotrinli toksik геpаtit. 
Yanada ehtimolga molik o‗zgarishlar NAD ga bog‗liq substratlarning 
oksidlanishida kuzatildi. Kislorod iste‘moli tezligi faol va regulyatsiya qilingan 
sharoitda, shuningdek piruvat+malat substratlari oksidlanishi vaqtida 39,5 va 
13,4% ga tushib ketadi. Xususan, bu faol holatda biroz yaqqolroq sezilarli darajada 

---

50 
bo‗ladi. Bu ma‘lumotlardan ko‗rinib turibdiki, elektronlar tashilishi katta miqdorda 
zararlanadi, ya‘ni mitoxondriyalar nafas zanjirining boshlang‗ich uchastkalarida 
elektronlarning tashilishining bloklanishi natijasida. 
7-жадвал