О‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti
Download 0.76 Mb. Pdf ko'rish
|
informatika va axborot texnologiyalari
- Bu sahifa navigatsiya:
- “Tasdiqlayman” Avtomatika va AT kafedrasi mudiri ___ _______________ __/___/ 20__yil
- Talaba: _____Eshmurodov Mirjalol______ IE-129 guruh 1. Kurs ishining mavzusi
- 3-topshiriq.
- 4. Ishlab chiqilishi lozim bo’lgan savollar ro’yxati
- 5. Bajarilishi shart bo’lgan chizma va grafiklar
- Assembler dasturlash tili Reja
- 1.Assemblerga tili haqida.
- Bit va baytlar.
О‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA О‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI QARSHI MUHANDISLIK IQTISODIYOT INSTITUTI Avtomatika va axborot texnologiyalari kafedrasi Energetika fakulteti “Issiqlik energetikasi” ta’lim yо‘nalishi 1-kurs talabasi Eshmurodov Mirjalolning “Informatika va axborot texnologiyalari” fanidan tayyorlagan Qarshi-2014 PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
2
Avtomatika va AT kafedrasi mudiri ___ _______________ __/___/ 20__yil KURS ISHI Fannig nomi: “Informatika va axborot texnologiyalari” Talaba: _____Eshmurodov Mirjalol______ IE-129 guruh
1. Kurs ishining mavzusi: Assembler dasturlash tili. 2. Kurs ishi uchun boshlang’ich ma’lumotlar: 2.1. Asosiy qism • Assembler tili haqida • Mikroprotsessorning programma modeli. registrlar • Assembler tilining alfavit va asosiy konstruktsiyasi, dasturlarni yozish elementlari • Assembler translyatori.Dasturlarni initsializatsiyalash va kompilyatsiyalash 2.2.Amaliy hisoblash qism. 1- topshiriq. MathCad dasturi yordamida berilgan funksiyalar ustida simvolli hisoblashlarni bajaring. a) integrallashga oid funksiyalar:
3 3 sin ) ( + =
) 1 ( ) ( 2 5 + − = x tg e x f x
b) differensiallashga oid funksiyalar: x x x x x f + − + = 2 3 5 4 ) (
4 7 ) 5 2 cos( ) (
x x f + + − =
MS Excel dasturi yordamida tenglamalar sistemasini yeching:
= + − − + − − = + − − − + − = + + − + − − = − + + − − − = + − + + − + = + + − − + + − = + − + − + − 8 11 5 2 3 20 8 2 3 1 2 5 9 5 2 3 4 4 8 7 9 14 2 7 4 8 3 3 2 6 5 10 4 5 7 3 2 7 6 4 3 2 1 7 6 5 4 3 2 1 7 5 4 3 2 7 6 5 4 3 2 1 7 6 5 4 3 2 1 7 6 5 4 3 2 1 7 6 5 4 3 2 1
x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x
MS Word dasturi yordamida yuqorida berilgan topshiriqlarning bajarilish jarayonini aks ettiring.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
3
dabiyotlar: 1. Karimov I.A. Yuksak ma’naviyat-yengilmas kuch.T: Ma’naviyat, 2008 y. 2. M. Eshmurodova, G. Yusupova, M. Ochiulov “Kurs ishlarini bajarish bo’yicha uslubiy ko’rsatmalar” 2011y 3. G’ulomov S.S va boshqalar. Axborot tizimlari va texnologiyalari. T: Sharq, 2000y 4. Aripov M.M. va boshqalar. Informatika. Informasion texnologiyalari. Toshkent: TDYuI,2005 5. L M. Goldenberg, V. A. Malev. - Sifrove ustroystva i mikroprosessorne sistem. Moskva: «Radio i SVYaZ», 1992. 6. L Prager. - Osnov vchislitelnoy texniki. Moskva, Vsshaya shkola, 1973. 7. L I. Shegoleva, A. F. Davdov. - Osnov vchislitelnoy texniki i programmirovaniya. Ленинград, Energoizdat, Leningradskoe otdelenie, 1981. 8. A. Orlov, V. F. Kornyushko. - Osnov vchislitelnoy texniki i organizasiya vchislitelnx rabot. - Moskva, Energoatomizdat, 1984.
Elektron resurslar. 1. http://www.dials.ru 2. http://www.cotfrum.ru 3. http://www.ziyonet.uz
( Assembler tili haqida, Mikroprotsessorning programma modeli. Registrlar, Assembler tilining alfavit va asosiy konstruktsiyasi, dasturlarni yozish elementlari, Assembler translyatori.Dasturlarni initsializatsiyalash va kompilyatsiyalash) 5. Bajarilishi shart bo’lgan chizma va grafiklar: (Masalani yechishning algortmini bilok sxema ko’rinishda tasvirlash, Pascal dasturi muhitida tuzilgan dastur matni tasviri, tuzilgan dastur natijasining dasturlash tili oynasidagi tasviri, MathCad dasturida bajarilgan topshiriqning natijaviy tasviri, Jadvalli miqdorlarning MS Excel dastur oynasida aks etgan tasviri)
Rahbar: _______________ (imzo)
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
4
Reja: Kirish
I.Nazariy qisim: 1.Assembler tili haqida 2. Mikroprotsessorning programma modeli. registrlar 3.Assembler tilining alfavit va asosiy konstruksiyasi dasturlarni yozish elementlari 4.Assembler translyatori.Dasturlarni initsializatsiyalash va kompilyatsiyalash II. Amaliy-hisoblash qism III. Xulosa IV. Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
5
Abak - yeng birinchi, ilk hisoblash qurilmasi bо‘lib, dastlab u tarnovlari bor sopol plastinka shaklida bо‘lgan. Tarnovlar ichiga raqamlarni namoyon qiluvchi toshlar taxlangan. Uning paydo bо‘lish davri yeramizdan avvalgi tо‘rtinchi ming yillikka tо‘g‘ri keladi. Paydo bо‘lish hududi Osiyo hisoblanadi. Asrimiz о‘rtasida Yevropada abak kataklarga bо‘ lingan jadvallar bilan almashtiriladi. Ular yordamida hisoblash chiziqlardagi hisoblar deb atalgan, Rossiyada yesa XVI-XVII asrlarda hozir ham ishlatiladigan ilg‘or kashfiyot - qо‘l hisoblagichlari ham paydo bо‘ldi. Shu bilan bir vaqtda hisoblashni avtomatik tarzda bajarishga yega bо‘lgan boshqa asbob, soat ham ixtiro yetildi. Ishlash tamoyilidan qat’i nazar, soatlarning hamma turlari (qum, suv, mexanik, yelektr, yelektron) vaqtning teng bо‘laklaridan sо‘ng kо‘chishni yoki signallarni ishlab chiqarish (generatsiya qilish) va bunda rо‘y beradigan о‘zgarishlarni qayd qilish, ya’ni signallar va kо‘chishlarni avtomatik tarzda qо‘shib borish qobiliyatiga yega. Bu tamoyil hatto faqat qayd yetuvchi uskunasiga yega bо‘lgan quyosh soatlarida ham (bunda generator nomini Yer-Quyosh tizimi bajaradi) kuzatiladi. Mexanik soat - vaqtning berilgan teng intervallaridan sо‘ng kо‘chishni avtomatik tarzda bajaruvchi uskuna va bu kо‘chishlarni qayd qiluvchi uskunadan iborat asbobdir. Eng dastlabki namunalari XIV asrga mansub va ular monastirlarga tegishli bо‘lgan (minora soatlari). Har qanday zamonaviy kompyuterning asosida, xuddi yelektron soatlarda bо‘lganidek, vaqtning teng intervallaridan sо‘ng kompyuter tizimidagi hamma uskunalarni harakatga keltirish uchun ishlatiluvehi yelektr signallarini ishlab yehiqaruvchi taktli generator yotadi. Mening BMI birinchi qismida. .Assembler tili.Bit va baytlar. ASCII kod. Segmentlar ,bit va baytlar. Assembler tilida dasturlarni yozish uchun kompyuterning barcha tarmoqlarning tuzilishlarini bilish kerak. Kompyuterning asosida bit va bayt tushunchalari mavjud. Ular yordamida kompyuterning xotirasidagi komandalar va ma’lumotlar kо‘rsatiladi. Assemblerda ma’lumotlarni aniqlashni ikkita usuli bor: birinchidan, ma’lumotlarni uzunligini kо‘rsatkish orqali va, ikkinchidan, ularni ichidagilar orqali. Ma’lumotlarni aniqlash asosiy formatini kо‘raylik: Ikkinchi qismida: Assemblerning direktivalari, Assemblerda ma’lumotlarni aniqlashni ikkita usuli bor: birinchidan, ma’lumotlarni uzunligini kо‘rsatkish orqali va, ikkinchidan, ularni ichidagilar orqali. Ma’lumotlarni aniqlash asosiy formatini kо‘raylik: Assembler simvol satrlarni obyekt kodiga odatdagi ASII formatda utkazib qо‘yadi.Simvol satri faqat DB direktivasi bilan aniqlanadi. Shu direktivada normal ketma-ketlikga (chapdan unga) ikta belgilardan kо‘prok bо‘lganni kо‘rsatadi. Demak, DB direktivasi simvol ma’lumotlarni aniqlash uchun birdan-bir mumkin formatini takdim qiladi. Sonli konstantalar arifmetik kattaliklar va xotira adreslar uchun ishlatiladilar. Konstantalarni tasvirlanish uchun qavslar qо‘yiladi. Assembler hamma son konstantalarni о‘n oltili formatga aylantiradi va baytlarni teskari ketma-ketlikda (о‘ngdan-chapga) obyekt kodda yozadi. Quyida har xil son formatlar kо‘rsatilgan. PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com 6 Programmalanadigan vazifalarni sodda bо‘lishi kamdan-kam uchraydi. Kо‘pincha dasturlarda kо‘p sikllar bо‘lishi mumkin. Shu sikllarda bir muncha komandalar tayinli oqibat olishicha kо‘p kaytariladi va sikllarda har xil tekshirishlar bо‘ladi. Bu tekshirishlar qaysi harakatni bajarishni aniqlaydi. Odatdagi sо‘roqlardan dastur bajarilishni tugatishni tekshiradi. Bu sо‘rovlarga komandani adresiga boshqarishni topshirish kiradi. Boshqarish oldiga yangi komandalar guruxi bajarilishi uchun yoki orqaga bajarilgan komandalarni qaytarish uchun topshirishi mumkin.
Assembler tilida dasturlarni yezish uchun kompyuterning barcha tarmoklarning tuzilishlarini bilish kerak. Kompyuterning asosida bit va bayt tushunchalari mavjud. Ular yordamida kompyuterning xotirasidagi komandalar va ma’lumotlar kursatiladi.
Dasturlar mashinaviy kodlar kurinishida ma’lumotlarni aniklash segmentlaridan tashkil topgan. Bu segmentlar mashina buyruklari va adreslarini saklovchi steklardir. Arifmetik amallarni, ma’lumotlarni yuborish va adreslash uchun kompyuterda bir necha registrlar mavjud. Birinchi kompyuterlarni yaratilishi davridan boshlab xozirgi kungacha dasturchilarni assambler tili haqidagi qarashlarini qiziqarli tarzda kuzatish mumkin. Qachonlardir assembler tilini yaxshi bilmasdan kompyuterni biron bir foydali ish qilishga majbur qilib bо‘lmas edi. Vaqt о‘tishi bilan xolat о‘zgarib, kompyuter bilan muloqot qilishning zamonaviy, qulay vositalari vujudga keldi. Lekin boshqa tillardan farqli xolda, assembler tili о‘lmadi. Assembler tili - bu mashina tilining simvolik kо‘rinishidir. Mashinaning quyi apparat darajasidagi shamma jarayonlar mashina tili buyruqlari yordamida amalga oshiriladi. Bundan kо‘rinadiki umumiy nomlanishdan qat’iy nazar, xar bir turdagi kompyuterning assembler tili mavjud. Kompyuter apparat qismiga bog‘liq bо‘lgan muammolarni assembler tilini bilmasdan shal etish juda qiyin. Dasturchi yoki foydalanuvchi boshqa ixtiyoriy yuqori darajali dasturlash vositalardan foydalanib turli xil vazifalarni bajarishi mumkin. Kompyuter tizimining tо‘la zaxirasidan foydalanish uchun adreslash rejimini va mikroprotsessor buyruqlarini bilish talab etiladi. Adreslash rejimi shunday usullarni kо‘rsatadiki, uning yordamida dastur buyruqlariga va ma’lumotlarga yо‘l ochiladi. Xamma yuqori darajali dasturlash tillarining kompilyatorlarida yoki translyatorlarida dasturda assembler muxitiga chiqish uchun о‘zining modellari mavjud. Assembler tilida dasturlash uchun kompyuterning ishlash tamoyilini va uning arxitekturasini bilish talab etiladi. Zamanoviy shaxsiy kompyuterlar quyidagi komponentlardan tuzilgan.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com 7
1-rasm. Shaxsiy kompyuter va uning perefirik qurilmalari. 1-rasmdan kо‘rinib turibdiki, kompyuter tizimli blokga bog‘langan bir necha fizik qurilmalardan iborat. Shar bir qurilmaning funksional vazifasini о‘rganish uchun kompyuterning strukturali sxemasini kо‘rib chiqamiz. Kompyuterni tuzilishini inson organizimining funksional tuzilishiga о‘xshatish mumkin.
2-rasm. Kompyuterning strukturali sxemasi. YA’ni kompyuterda tashqi dunyodagi axborotlarni aks ettiruvchi, sezuvchi organlar mavjud bu klaviatura, sichqon, magnit disk (2-rasmda) bu organlar о‘ng tomonda kо‘rsatilgan, qabul qilingan axborotlarni qayta ishlab organlar – bu markaziy protsessor va tezkor xotira.
Shu bilan birga kompyuterda qayta ishlash natijalarini kо‘rsatuvchi organlar mavjud bu – vidio, audio, printer. PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
8 Zamonaviy kompyuterni inson darajasiga yetishiga albatta ancha bor. Lekin kompyuter bilan yuqori darajada muloqat qilishimizdan qat’iy nazar oxirgi xolatda xammasi mashina buyruqlari ketma – ketligidan iborat bо‘ladi. Xar bir buyruq biror bir shartli refleksni keltirib chiquvchi о‘ziga xos xususiyatga ega. Bu buyruqlar mikropragrammalar kо‘rinishida bо‘ladi. Mikroprogrammalar kompyuterning mantiqiy sxemalariga uzatiluvchi, о‘z navbatida kompyuterning turli tizimlarini boshqaruvchi signal darajasida bо‘lib, mashina buyrug‘i sifatida aniq biror bir vazifalarni bajaradi. Shuning uchun mikroprogrammali boshqarish tamoyili deb yuritiladi. Kompyuterni unumli ishlashi uchun operatsion sistemalar, dasturlash tillari va dasturiy taminotlar yaratildi. Bu dasturlarni kompyuter qayta ishlashda xar bir berilgan axborotlarni, buyruqlarni aniq bir tilda 0 va 1 larning kombinatsialaridan iborat bо‘lgan sholda qayta ishlaydi va bu kombinatsiyalar mashina tilini tashkil etadi. Yuqoridagilarga asosan kompyuter faqat bir tilni taniydi xolos, ya’ni mashina tilini. Albatta kompyuter bilan muloqot qilishda mashina tilini bilish shart emas, lekin amaliy jixatdan professional dasturchilar ertami kechmi uni о‘rganishga tug‘ri keladilar. 50 – yillarda dasturchilar programmalar tuzish uchun mashina tilining simvolik kо‘rinishni yaratishdi va uni assembler deb atadilar. Bu til, mashina tilini xamma xususiyatlarini о‘zida aniq namoyon qilgan. Shuning uchun assembler tilini yuqori darajali tillarga nisbatan farqi xar bir turdagi kompyuterning о‘z assembleri bor. Samarali programmalarni bu til orqali yozish mumkin, faqat kuchli dasturchilar tomonidan. Assembler tili quyi darajali til xisoblanib, asosan bu tildan kompyuterning apparat qismidan unumli foydalanishda bu tilga murojaat etiladi. Ayrim xollarda programmani bajarilishi vaqtini tezlashtirish va xotiradan samarali foydalanish uchun assembler tilida programmalar tuziladi. Sо‘ng bu programmalarni qism programmalar kо‘rinishida tasvirlab, yuqori darajali tilda yozilgan programmalarga bog‘lanadi. Assembler tilida yozilgan programma boshqa yuqori darajali tilda yozilgan ekvivalent programmaga nisbatan samarali, ya’ni xotirada kam joy egallaydi va tez bajariladi. Xulosa qilib shuni aytish mumkinki assembler tilida programmalash uchun kompyuter arxitekturasini, mikroprotsessor-ning funksional tuzilishini, registrlar va ularni vazifalarini, kiritish chiqarish portlarini bilish talab etiladi. Yuqori darajali tillarda programma tuzishda, apparat darajasidagi jarayonlarni boshqarishda, rezident dasturlar tuzishda assembler tili yordamida qism programmalarini yaratish va bu qism programmalarini modellar kо‘rinishida tashkil etib yuqori darajali tillarda tuzilgan programmalarda foydalanish yanada samara beradi. Assemblerda tuzilgan dasturlar tez bajariladi va xotiradan kam joy egallaydi. Bit va baytlar. Dasturni bajarish uchun kompyuter vaktincha shu dasturni va ma’lumotlarni operativ xotirasiga yozadi, vaktinchalik xisob kilish uchun kompyuterda bir nechta registrlar bor. PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
9
Bit bu- kompyuterning minimal axborot birligidir. Bit uchirilgan (kiymati “0”) yoki uz ichiga olingan bulishi mumkin (kiymati “1”). Bitlar gruxidan farkli ravishda yolgiz bit kup axborotlarni kursatmaydi.
Tukkizta bit bir bayt buladi. Ulardan sakkiztasi ma’lumotlarni saklaydi, bittasi esa - juftlikni nazorat etadi (tekshiradi) . Ulardan sakkizta bitlar ikkilik arifmetik xisoblashga asoslarini ta’minlaydilar va belgilarni keltirib chikaradi (xarflar yoki “*” belgisi)
Sakkiz bit 256 uchirilgan va uz ichiga olingan xolatlar kombinatsiyasini beradi: “Xamma uchirilgan” dan (00000000) “xamma uz ichiga olingan” gacha (11111111) . Masalan uchirilgan “A” xarifini kursatish uchun va uz ichiga olingan bitlarning birikmasi “*” belgisiga esa- 00101010 kompyuterning xotirasida xar bir baytda uzining birdan bir adresi bor (noldan boshlang).
Uz ichiga olingan baytning bitlari soni doim tok bulishi kerak. “A” xarfi uchun kontrol bit kiymati “bir” buladi, “*” belgisi uchun- nol. Komanda xotira baytga murojaat kilganida, kompyuter shu baytni tekshiradi. Uz ichiga olingan bitlarni soni juft bulsa, kompyuter xato tugrisida xabar beradi.
Baytda bitlar 0 dan 7 gacha undan chapga nomerlangan: Baytning nomeri: 7 6 5 4 3 2 1 0
Bitning kiymati : 0 1 0 0 0 0 0 1. Ikki (soni) uninchi darajasida 1024. 1024 bayt bir kilobayt buladi va “K” xarfi bilan belgilanadi.
RS da va boshka bir biriga tugri keladigan modellarda protsessor 16 - bitlik arxitekturani ishlatadi. Shuning uchun u 16- bitlik kiymatlarga (xotirada va registrlarda) “Suz” deb aytiladi.
Suzlarda bitlar ungda chapga 0 dan 15 gacha nomerlashtirilgan: baytlar soni: 15 14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0
bitlar kiymati: 0 1 0 1 0 0 0 0 01 0 0 0 0 1 1 Download 0.76 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling