O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti geografiya o’qitish metodikasi ta’limi yo’nalishi

Xulosa va takliflar.

Geografiya ta'limi yosh avlodga tabiiy muhit va uni muxofaza qilish hamda undan oqilona foydalanish, siyosiy ijtimoiy-iqtisodiy fanlar orasidagi fan bo'lgani uchun tabiat va jamiyat haqida bir butun, yaxlit bilimlarni beradigan yagona fandir. Geografiya ta'limi har tomonlama yetuk va komil insonni tayyorlashda muhim o'rin tutadi. Shu bilan birgalikda Olam sirlarini o'rganadigan fundamental fan hisoblanadi.

O'qitish tarixiga nazar tashlasak, o'tmishda o'qitishning bir necha didaktik tizimlari ishlab chiqilgan va amaliyotga tadbiq etilgan. ( Ya.A. Kamenskiy 1592-1670, I.F.Gerbart 1776-1841, J.D'yui 1859-1952) Bu tizimlar o'z davrlarida, o'sha davr jamiyati uchun xizmat qilgan va ozmiko'pmi o'z samarasini bergan. Masalan: XYII-XIX- asrlarda bilim o'quvchilarga bir umrga berilgan, ya'ni o'quvchini maktabda olgan bilimlari unga umr bo'yi asqotgan. O'quvchilarni ta'lim olish jarayonida o'qitiladigan fanlar va foydalanadigan adabiyotlari ham uncha ko'p bo'lmagan. Jamiyatning rivojlanib borishi, ijtimoiy faoliyat turlarini kengayishi bilan talablar ortib borgan sari, yangidan - yangi didaktik tizimlar ishlab chiqildi va o'qitishda joriy etib borildi.

Keyinchalik fan-texnikaning rivojlanishi va bugungi kunga kelib yuksak axborot kommunikasion texnologiyalarni yaratilishi natijasida globallashuv jarayoni vujudga keldi va bugunga kelib o'quvchilar bir umrga yetadigan bilimlarini bir marta emas, balki bugun va ertaga darkor buladigan bilimlarni har kuni va xar vaqtda olib borishga to'g'ri kelmokda,

Chunki bugungi fan-texnika va axborot kommunikasion texnologiyalari izchil rivojlanib borayotgan bir paytda "bugungi olingan bilimni-ertaga yana takomillashtirib borish"ni talab qilmoqda. Bunday katta ko'lamdagi axborotlarni o'zlashtirish. taxlil qilish, o'rganish va ulardan amalda unumli foydalanish uchun o'quvchi keng ilmiy dunyoqarash va yuqori intellektual qobiliyatga ega bo'lishi kerak.

O'zbekiston Respublikasi Prezidenti “Tarixiy xotirasiz – kelajak yo'q” asarida komil inson tushunchasiga aniq ta'rif berdilar. “Komil inson deganda biz, eng avvalo, ongi yuksak, mustaqil fikrlay oladigan, o'z xulq – atvori bilan o'zgalarga ibrat bo'la oladigan, o'zining bilimi, ma'rifati bilan yaksalgan kishilarni tushunamiz”. Ta’lim tizimi va maktab oldiga komil insonni tarbiyalab voyaga yetkazish maqsad qilib qo'yildi.

Men bitiruv malakaviy ishimni yozish davomida ta’limda, ayniqsa geografiya ta’limida motivatsiya qanchalik darajada muhimligini anglab yetdim. M.Mahmudov, A.M. Matyushenko, I.YA. Lerner “Zamonaviy dars – bu muammoli ta’limdir” deb ta'rif berganlar. Muammoli ta’limni tashkil etishda usullarni tanlash g'oyat muhimdir.

Bitiruv malakaviy ishimni yozish davomida, pedagogik amaliyotda qo'llagan usullarim asosida quyidagi xulosa va takliflarga keldim:

O'zbekiston Respublikasining mustaqillikka erishuvi, bozor iqtisodiyotiga asta – sekin, bosqichma – bosqich o'tishimiz, ko'p tarmoqli mulk shakllarining paydo bo'lishi, jamiyatimizda ro'y berayotgan ijtimoiy – siyosiy o'zgarishlar va fan – texnikaning jadallik bilan rivojlanishi ta’lim mazmuniga, maktab hayotiga qolaversa, dars mohiyati va mazmunining takomillashuviga ob'yektiv omil vazifasini bajaradi.

Respublikamizda ta’lim sohasida chuqur islohotlarning o'tkazilayotganligi, xorijdagi ta’lim tizimidagi ijobiy o'zgarishlar, jahon ta’lim standartlariga yaqinlashishga intilish, darslik va o'quv dasturlari yangi avlodning yaratilishi darsni ixcham va qiziqarliroq shaklda tashkil etishimiz uchun zamin bo'ladi.

Geografiya darslarida motivatsiya bosqichining markazida, o'quvchi shaxsining mustaqil tafakkurlay olishga o'rgatish masalasi turadi. Bular o'quvchilarning darsga bo'lgan munosabati va ilmiy bilim olishga bo'lgan havasini oshiruvchi muhim turtki bo'ladi, desak xato bo'lmaydi.

Motivatsiya bosqichini qo'llashning muhim tarbiyaviy ahamiyati shundaki, o'quvchida yashirinib turgan qobiliyat va iste'dodlarini ro'yobga chiqaradi hamda ularga o'z imkoniyalariga bo'lgan ishonch bilan yondashishni tarbiyalaydi. O'quvchiga har bir fandan o'rganiladigan ilmiy tushuncha va qonuniyatlarni shunchaki o'rganib qolmasdan, balki uni keltirib chiqaruvchi sabablarini ham aniqlashtirishga yordam beradi.

O'quvchida ilmiy dunyoqarashini shakllanuvida, o'zligini tanishtirishda, murakkab vaziyatlarda o'zini erkin tutib mustaqil ravishda to'g'ri yo'l tanlay bilishida motivatsiya bosqichining ahamiyati katta ekanligiga yana bir bor ishonch hosil qildim. Men ham ushbu ishimni kelgusida davom ettirib, ularni to'ldirib va yangilarini o'ylab topaman.

Geografiya darslarida motivatsiya bosqichidan foydalanilsa o'quvchi yoshlarning, o'quvchilarning potensial imkoniyatlarini harakatga keltirgan bo'lamiz. Ular o'zlarining intelektual salohiyatlariga, qobiliyatlariga ishonib boradilar. Erishgan yutuqlaridan xursand bo'lishlari evaziga ulardan ichki potensial harakat yuzaga keladi.

Natijada bilim egallashning yopiq mexanizmini ishga tushushiga sababchi bo'lamiz.

Men xulosa qilib aytmoqchimanki ushbu bitiruv malakaviy ishimni yozish jarayonida ko'p ma'lumotlarga ega bo'ldim va ushbu ishimni kelajakda ham davom ettirmoqchiman. Bu bitiruv malakaviy ishimni yozishimga menga yordamlashgan, kafedramiz ijodkor o'qituvchilaridan ko'plab maslahatlar oldim va menga yaqindan yordam berib, o'zlarining beminnat xizmatlarini ayamagan ilmiy rahbarim M. K. Ergashevaga, dotsent X.R. Toshov va kafedramiz barcha o'qituvchilariga minnatdorchilik bildiraman, ularning ishlariga omad, sog'liq – salomatlik tilab qolaman.