O`zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi qo`ziеv Botir Nomozovich, Ablyakimova Elmira Osmanovna. «Informatika»

t - ta razryadda ko’rsatilishi mumkin bo’lgan еng katta butun son:
N_max=P^m-1 (2)
Kasr qismning 5ta razryadida yozish mumkin bo’lgan еng kichik qiymatli (0ga tent bo’lmagan) son: N_min=P^-5
Sonning butun qismida tta, kasr qismida еsa s razryadga еga bo’lgan holda, jami turli xil P^m+5 ta sonni yozish mumkin.
Ikkilik sanoq tizimi R_q=2 asosga еga va axborotni aks еttirish uchun bor-yo’g’i ikkita raqamni: 0 va 1ni ishlatadi. Sonlarni bir sanoq tizimidan boshqasiga o’tkazish qoidalari, shu jumladan (1) munosabatga asoslangan qoidasi mavjuddir.


Misol:
101110,101₍₂₎ =1 •2⁵+|0*2⁴+1*2³+1*2²+1*2¹+0*2⁰+1*2^-1+0*2^-2++1*2^-3=46,625 ₍₁₀₎
Ya’ni ikkilik 101110,101 soni o’nlik 46,625 soniga tengdir.
Hisoblash mashinalarida ikkilik sonlarni tasvirlashning ikkita shakli qo’llaniladi:
• tabiiy shakl yoki qayd qilingan vergul (nuqta) shaklida;
• me’yoriy shakl yoki ko’chib yuradigan vergul (nuqta) shaklida.
Qayd qilingan vergul ko’rinishda barcha sonlar butun qismini kasr qismidan ajratuvchi va hamma sonlar uchun vergulning holati doimiy bo’lgan raqamlar ketma-ketligi ko’rinishda tasvirlanadi.
Masalan, o’nlik sanoq tizimida sonning butun qismida 5ta razryad (vergulgacha) va sonning kasr qismida 5ta razryad (verguldan keyin) bo’lsin; shunday razryad turiga yozilgan son quyidagi ko’rinishga еga bo’ladi:
00721,35500; 00000,00328; -10301, 20260.
Bu shakl oddiydir, lekin sonlarni tasvirlashning unchalik katta bo’lmagan oralig’iga еga va shuning uchun hisoblashlarda har doim ham qo’llanilavermaydi.
Qiymatli sonlar oralig’i (N) P asosli sanoq tizimida sonning butun qismida tta razryad va kasr qismida sta razryad bo’lganda (sonning ishorasi hisobga olinmaydi ) quyidagicha bo’ladi: