O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi s. A. Rasulov, V. A. Grachev

Quymakorlik metallurgiyasida foydalaniladigan kimyoviy 
elementlarning atom massasi 
Element 
Simvol 
Tartib 
raqami 
Atom massasi 
Azot 
N 
7 
14,0067 
Aluminiy 
Al 
13 
26,9815 
Argon 
Ar 
18 
39,9480 
Bariy 
Ba 
56 
137,3400 
Berilliy 
Be 
4 
9,0122 
Bor 
В 
5 
10,8110 
Vanadiy 
V 
23 
50,9414 
Vismut 
Bi 
83 
208,9806 
Vodorod 
H 
1 
1,0080 
Volfram 
W 
74 
183,8500 
Temir 
Fe 
26 
55,8470 
Ittriy 
Y 
39 
88,9059 
Kaliy 
K 
19 
39,0983 
Kalsiy 
Ca 
20 
40,0800 
Kislorod 
O 
8 
15,9994 
Kobalt 
Co 
27 
58,9332 
Kremniy 
Si 
14 
28,0860 
Magniy 
Mg 
12 
2 4,3050 
Marganes 
Mn 
25 
54,9380 
Mis 
Cu 
29 
63,5460 
Molibden 
Mo 
42 
95,9400 
Natriy 
Na 
11 
22,9898 
Nikel 
Ni 
28 
58,7100 
Niobiy 
Nb 
41 
92,9064 
Qalay 
Sn 
50 
118,6900 
Qo‗rg‗oshin 
Pb 
82 
207,2000 
Oltingugurt 
S 
16 
32,0600 
Tantal 
Та 
73 
180,9480 
Titan 
Ti 
22 
47,9000 
Uglerod 
C 
6 
12,0110 
Fosfor 
P 
15 
30,9738 
Ftor 
F 
9 
18,9984 
Xlor 
Cl 
17 
35,4530 
Xrom 
24 
51,9960 
Seriy 
Ce 
58 
104,1200 
Rux 
Zn 
30 
65,3700 
Sirkoniy 
Zi 
40 
91,2200 

---

53 
Kimyoviy reaksiyalarda massa nisbatlarini aniqlashda «mol» tushunchasidan 
foydalaniladi. Formulalar oldida turgan koeffitsiyentlar mollar nisbatini aniqlaydi, 
bunda kimyoviy aylanishlar natijasida moddalar hosil bo‗ladi va sarflanadi. Modda 
molining massasi bevosita uning molekular massasiga bog‗liq bo‗lganligi uchun 
to‗la kimyoviy tenglama reaksiyada qatnashgan moddalarning massa nisbatini 
aniqlashga ham imkon beradi. 
(2.1) reaksiya uchun quyidagilarni topamiz: FeO ning bitta moli 56+16 = 72 g, 
aniqroq qilib aytganda 55,847 + 15,9994 (2.1- jadvalga q.) massaga ega, lekin 
amaliy hisoblashlar uchun yaxlitlangan molekular massani olish mumkin (masalan, 
1 mol Mn — 55 g, 1 mol MnO — 71 g va 1 mol Fe — 56 g). Shunday qilib, (2.1) 
tenglama 72 g FeO ma‘lum sharoitlarda 55 g marganesni oksidlashini va bunda 71 g 
MnO va 56 g Fe hosil bo‗lishini tasdiqlaydi. Yozuv (2.2 va 2.3) bu qanday sodir 
bo‗lishini ko‗rsatadi. Bundan tashqari, u moddalarning ion tuzilishini tasdiqlaydi. 
Tajribaning ko‗rsatishicha, bu reaksiya moddalar suyuq holatda bo‗lgandagina sodir 
bo‗ladi.