O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi samarqand davlat universiteti kichik biznes va tadbirkorlik fanidan

Kapital investitsyasi va uning turlari.

Kichik biznesning ishbilarmonlik tizimlari tomonidan moliya resurslari kundalik harajatlarini va investitsiyani moliya bilan ta’miinlashda ishlatiladi.

Investitsiya - bu moliyaviy arajatlarni turli faoliyat asosan ishlab chiqarishni rivojlantirish uchun uzok muddatli kapital kiritish shaklida bevosita koronani qo‘shimcha foyda olish yoki korona, kompaniya ishiga tasir ko‘rsatish niyatida qimatbaho qogozlarni sotib olishda ishlatiladi. Investitsiyalar moliyaviy (qimmatbaho qogozlar bilan bog‘liq operatsiyalar), haqiqiy (mablag‘larni uzoq muddatga moddiy ishlab chiqarishga kiritish), aqliy (intellektual), (nou-ou,
ilmiy ishlar) bo‘limlari mumkin. Bundan, tashqari inveetitsiyalar tavakallik (venchurli), to‘g‘ri, portfelli, annuntet turlariga bo‘linadi va shu jihatdan farqlanadi.

Venchurli kapital - bu tavakalchilik kapital kirishni belgilash uchun ishlatiladi, u o‘zini yangi aksiyalar chiqaruvchi investitsiya shaklda ko‘rsatadi. Bular yangi akitsiyalar chiqaruvchi investitsiya shaklida o‘zini ko‘rsatadi. Bu erda divertifikatsiya keng me’yorda ishlatiladi.

To‘g‘ri investitsiyalar - bu xo‘jalik yurituvchi sub’ektini nizom kapitaliga kiritilgai mablag‘dir, yoki yangidan bunyod etilgan korona uchun foyd ko‘rish niyatida va ushbu ishbilarmonlik tizimi boshqaruvchini boshqarishda qatnashish hukuqini qo‘lga kiritish uchun ishlatiladi.

Portfel investitsiyasi - bu foyda olish maqsadida sanoat, qishloq xo‘jalik, transport, kredit va boshqa koronalarga uzoq muddatli kapital mablag‘ini kiritishdir.

Annuntet - omonatchiga vaqti-vaqti bilan to‘lanadigan pul mablag‘idir (badal, renta yoki foyda). Uning quydagi turlari mavjud: annuntet investitsion reja bilan – sug‘urta rentasini kapital mablag‘ bilan qimmatbaho qog‘oz sotib olishga sarflanganda hosiil bo‘ladi. Bu erda sug‘urta qilingan shas har yilgi belgilangan foydani, hamda qimmatbaho qog‘ozdan kelgan foydani oladi.

Har yilgi annuntetlar – sug‘urtalanganlarga yillik badallarni to‘lash.

Bo‘linuvchi annuntet - sug‘urtalangan shasni vaqtidan keyin meroso‘rlar orasida taqsimlanuvchi daromad.

Kechtirilmaydigan annuntet (renta) - sug‘urta shartnomasi tuzilgandan keyingi to‘lanishi boshlangan yillik daromad.

Kschiktirilgan annuntet (rentasi) - sug‘urta shartnomasi tuzilgandan so‘ng ma’lum mulat o‘tgandan keyin to‘lanadigan yillik daromad:

Guruli annuntet - daromad yagona guhurga shartnomasi asosida bir necha foizlik va yuridik shaslarga to‘lanadigan daromad bo‘lib so‘ng ular orasida taqsimlanadi.

Kichik biznesda investitsiyani yuridik yoki jismoniy shaslar, tavakkalchilik darajasiga nisbatan investorlarga, yangi biznes tashkilotchilariga, olib-sotarlarga va o‘yinchilarga bo‘linib amalga oshiriladi.

Investor - bu qaror qabul qiluvchi va o‘zining shasiy, qarzga olingan mablag‘larini va boshqa jalb qilingan mulkiy va madaniy boyliklarni investitsion loyiaga kirituvchn jismoniy va yuridik shasdir. U omonatchi va qarz beruvchi rolida chiqishi mumkin bo‘lib amalga oshiruvchi investitsiyalarini yo‘nalishini, samarasini erkin olda aniqlaydi. Investor qarorn bilan investitsiyalarga egalik qilish, ishlatish, foydalanish, huquqi va ularning natijalari bilan jismoniy va yuridik shaslarga qonunda ko‘rilgan tartibda berishi mumkii.

YAngi biznes tashkil etuvchi - bu o‘zining Xususiy kapitalini ma’lum tavakkalchilik bilan ishga jalb qiluvchi ishbilarmondir.

Savdogar - bu oldindan ko‘zlangan ma’lum tavakalchilikka borishga tayyor shasdir. Investordan farqli ravishda savdogar o‘e pullarini biror ishga qisqa muddatda kiritadi.

YAngi biznes muvaffaqiyatli taraqqiyot topgan o‘z pullarini kiritishni yangi yo‘nalish variantlarini belgilaydi. SHu bilan birga shu biznes tashkilotlari va savdogarlar, qoyida bo‘yicha shartnoma va qimmatbaho qog‘ozlarni olib sotuvchilar biri-birisiz kun kura olmaydi. CHunki ikkinchilari birinchilar faoliyatini moliya bilan ta’minlaydi.

O‘yinchi-tajovusli investor. U o‘zining investitsion faoliyatini u katta tavakkalchilikka ko‘z tutadi va asosan aksiyalarni, kamroq obligatsiyalarni sotib oladi.