O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi samarqand davlat universiteti kichik biznes va tadbirkorlik fanidan

5-Mavzu: Tadbirkorlik faoliyatida biznes reja.

Reja:

1. 
   Biznes - rejaning mohiyati va ahamiyati.
   
2. 
   Kirish yoki qisqacha ma’lumotnoma.
   
3. 
   CHiqariladngan mahsulotlarning sifat ko‘rsatkichlari va o‘lchov shakllari.
   
4. 
   Mahsulot sotish bozorini iqtisodiy baholash.
   
5. 
   Ishlab chiqarish jarayoni.
   
6. 
   Mahulotning raqobatbardoshligini bashorat qilish
   
7. 
   Marketing sohasining yo‘nalishi.
   
8. 
   Boshqarish rejasi.
   
9. 
   YUridik reja
   
10. 
    Tavakkalchilikni iqtisodiy baholash va uni sug‘urtalash.
    
11. 
    Moliyaviy reja.
    

Biznes - rejaning mohiyati va ahamiyati.
Rejalashtirish har kanday tadbirkorlik tizimida hajmidan qat’iy nazar uning ajralmas qismidir. Ilg‘or tenologiya va bozor tadqiqotlarning natijalari, yangi ish tashkili va tadbirkorlik rejalarini amalga oshirish
bilan bog‘liq bo‘lgan tashkiliy-boshqaruv va moliya muammolarini hal qilish biznes rejada aks etishi kerak.

Biznes-reja - bu ujjat, unda aniq vaziyatda biznesning mohiyati boshlanish imkoniyati, davomi va uning kengaytirilishi aks etadi.

Biznes-reja tadbirkor tomonidan ishlab chiqiladi, agarda boshqa muammolar bo‘yicha maslahatlar kerak bo‘lsa, bu ishga boshqa soha mutaassislari jalb qilinishi mumkin.

Odatda bunday rejalar 3-5 yil muddatga tuziladi. Tadbirkorlik tomonidan birinchi yildagi olinadigan samara oylar sayin batafsil, keyingi yili - taqvimlar bo‘yicha, keyinchalik yil bo‘yicha hisoblanadi.

Biznes-reja omonatchilar tasdiqidan o‘tgan taqdirda (hissadorlik jamiyati bo‘lsa), birinchi yilga alohida ish vazifalarini ishlab chikishga asos bo‘ladi. G‘arbdagi hamma firmalar o‘z faoliyatini juda aniq rejalashtiradi va biznes-rejani ishlab chiqishda masus talablarga asoslanadi. Odatda uning hajmi 40 betdan oshmaydi. YUqori darajadagi raqobatli sohalarda, ko‘zda tutilmagan olatlar bo‘lishi mumkin bo‘lganda to‘liq rejaning, muqobili sifatida qisqa varianti qabul qilinadi (4-10 bet). Ayrim ollarda biznes-reja o‘zlari foydalanish uchun kichikroq va kattaroq hajimda "Tashqi" varianti (bank, sarmoyalar, ta’minlovchilar va iste’molchilar uchun) tuziladi. Bunday hajmdagi rejalarga aniq misollar, hisoblar, ko‘rgazmalar ilova qilib kiritiladi.

Biznes-reja bir necha muhim vazifalarni bajaradi. Biznes-rejani tayyorlash jarayoni fikrlashni jonlantiradi, tadbirkorlikni putalik bilan o‘ylashga va o‘z ishini turli nuqtai nazardan tahlil qilishga, haqiqiy imkoniyat va qiyinchiliklarni baholashga majbur qiladi.

Uchinchi vazifa - nazorat. Qog‘ozda bayon qilingan reja kelgusi nazoratlarda va erishilgan natijalarni baholashda har doim ishlatilishi mumkin. U korona faoliyatini kelgusida yashilashga asos 6o‘lib xizmat
qiladi.

To‘rtinchi, asosiy vazifa - jamg‘arish. U boshqa jismoniy va yuridik shaslardan pul mablag‘larni jalb qilishga imkoniyat yaratadi. Biznes-reja potensial qarz beruvchini, aksioner, sarmoyadorni hamda iste’molchini, ta’minlovchilarii ushbu korona bilan (ishbilarmon) tijorat aloqalarida foyda olishga ishontirishi kerak.

Jahon tajribasida biznes-rejani tuzish bosqichlari va uning tashkiliy qismlari aniq belgilanmagan.

Asosiy yunalishni saqlagan holda, boshqa bo‘limlarga aborotni kuchaytirish yoki ularni birlashtirish isobiga bo‘limlar soni kam bo‘lishi mumkin.

Masalan: «Kichik biznes rejalarida» bozor tahlili «Marketing tahlili», shuningdek «Mahsulot» va «Tenologiya» bo‘limlarini birlashtirish mumkin. Kichik biznes-rejada raqam amallari ustunlik qilishi mumkii, kengaytirilgan biznes, rejada esa olingai va olinadigan ko‘rsatgichlar tahliliga og‘zaki yondashishga ko‘proq e’tibor qaratiladi.

Koronaning tadbirkori, menejeri biznes-rejani ishlab chiqarishning aniq semasi, uniig tarkibi va bayoni, hajmi, aborot ustunligini tanlashda quyidagi omillarga e’tibor beradi:

• 
  korona statusi va katta-kichikligi (kichik biznes, o‘rta, katta);
  
• 
  rejalashtirish faoliyatining bosqichlari (biznes boshlanishi, ya’ni yangi ishlab turgan korona faoliyatining davomi);
  
• 
  rejaning maqsadli yo‘nalishi (asosan ichki ishlarga yoki qarz va sarmoya olishga: unisiga ham bunisiga ham);
  
• 
  biznes ususiyati va qiyinchiligi, uddi shuiday u yoki bu masalalarni ishlab chiqishdagi iborasi;
  
• 
  kerakli ma’lumot (aksentni) va aborotni borligi;
  - boshqa mutaassislarning yordamiga muhtojligi va boshqalar.
  

Ammo, biznes-reja mukkamal yoki oddiyligidan, katta yoki kichikligidan qat’iy nazar bnznesning mohiyatini aks ettiradigan zarur bo‘limlarnn o‘z ichiga oladi.

Biznes-rejaning asosiy bo‘limlarining mazmuni quyidagilardir.