O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi тоshkent arxitektura qurilish instituti qurilishni boshqarish fakulteti


Download 448.04 Kb.
Pdf ko'rish
bet2/4
Sana13.11.2017
Hajmi448.04 Kb.
#20044
1   2   3   4

 

Boshqarish  bo‟g‟ini  -  bu  boshqarishning  ayrim  yoki  qator  funksiyalarini 

bajaruvchi  mustaqil  tuzilmali  bo‘limlardir  .Bu  bo‘limlar  o‘rtasidagi  bog‘lanish  va 

aloqalar gorizontal xarakterga ega. 

Boshqarish  bosqichi  -  bu  ierarxiyaning  muayyan  darajasida  amal  qiladigan 

bo‘g‘indir. Masalan: 



Vazirlik  birlashma  korxona  sex  uchastka 

Boshqarish  bosqichlari  bir  boshqarish  bo‘g‘inining  ikkinchisiga  odatda  qo‘yi 

bo‘g‘inning  yuqori  bo‘g‘inga  izchillik  bilan  bo‘ysinishni  ko‘rsatadi.  Bu  vertikal 

bo‘yicha bo‘linishdir. Barcha bo‘g‘in va bosqichlarning tarkibi va ularning o‘zaro 

bo‘ysinish  tartibi,  har  bir  boshqaruv  organi  va  bo‘g‘inning  huquq  va  burchlari, 

shuningdek  ular  o‘rtasidagi  munosabatlar  tartibi,  axborot  kabi  boshqarishning 

tashkiliy  unsurlari  boshqarish  tuzilmasini  tashkil  qiladi.  Boshqarish  tuzilmasini 

turli miqyoslarga bo‘lish mumkin:  Chunonchi: 

- butun halq xo‘jaligini (tarmoqlarni va mamlakat tumanlarini) boshqarish

- har bir tarmoq va tumanlar tasarufidagi karxonalarni boshqarish; 

- korxonalar ichidagi bo‘limlarni (sexlar, uchastkalar va hokazolarni) boshqarish. 

O‘z navbatida, butun xalq xo‘jaligini boshqarish ham uni ―tarmoq‖, ―birlashma‖ va 

―korxona‖  darajalaridagi  ierarxik  bosqichlar  miqyosida  amalga  oshiriladi.  Buni 

quyidagi  sxema  ko‘rinishda  ifodalash  mumkin.  ―Xalq  xo‘jaligi  tuzilmasi‖  bir 

necha  ―tarmoq‖lardan  iborat  kichik  tizimga,  u  esa  o‘z  navbatida  bir  necha 

―birlashma‖lardan  iborat  kichik  tizimga  bo‘linadi.  ―birlashma‖  ham  bir  necha 

―korxona‖lardan  tashkil  topadi.  Bu  ierarxik  tizimda  karxona  xalq  xo‘jaligining 

birlamchi  yachaykasi  bo‘lib  hisoblanadi.  Boshqarish  tuzilmasini  guruhlash 

belgilari  vositasida  yaqqollashtirish  mumkin.  Quyidagi  belgilar  boshqarish 

tuzilmasini aniqlovchi belgilar  bo‘lib hisoblanadi. 



Boshqarish tuzilmasini belgilovchi omillar: 

- Tuzilmani  aniqlovchi  boshqarish maqsadi; 

- belgilar

 boshqarish funksiyalari va vazifalari; 

- xizmat qilinadigan regionlar va iste‘molchilar guruhi; 

- ish vaqti rejimi va intervali va boshq. 



- Struktaraga       ta‘sir  tashqi muhit; 

- qiluvchi omillar

 texnologiya; 

- korxonaning katta-kichikligi; 

- biznes strategiyasi; 

- xodimlar soni; 

- qabul qilinadigan qarorlar tuzilmasi; 

- shakllangan tuzilma va boshq. 

-  Struktarani

  yuqori  malakali  xodimlarga  ega  bo‘lgan, 

uncha katta 

- optimallashtiruvchi  bo‘lmagan bo‘limlar va bo‘g‘inlar; 

- belgilar

 ko‘p bo‘lmagan boshqaruv bo‘g‘inlari; 

- o‘zgarishlarga nisbatan sezgirlik va hozirjavoblik; 

-  yuqori darajadagi unumdorlik; 

 - past darajadagi xarajatlar; 

-  ish grafigining bevosita iste‘mochilarga moslashganligi va boshqa. 

       Ko‘rib  turibmizki,  boshqarish  maqsadi,  funksiyalari  va  vazifalari  boshqarish 

tuzilmasini  aniqlovchi  eng  dastlabki  belgilardan  hisoblanadi.  Shu  o‘rinda  shuni 

ta‘kidlash  lozimki,  ko‘pgina  hollarda  yangi  korxona  yoki  muassasalarni  tuzish 

paytida avval boshqarish bosqichlari va bo‘g‘inlarining tarkibi, boshqarish apparati 

shtatlari  belgilanadi,  so‘ngra  ular  o‘rtasida  funksiyalar  taqsimlanadi.Holbuki,  bu 

jarayon  aksincha  bo‘lishi  kerak,  ya‘ni  dastlab  maqsadga  binoan  funksiyalar  soni 

aniqlanishi,  shundan  so‘ng  boshqarish  tuzilmasini  tashkil  etishga  kirishish  kerak. 

Masalan, agar funksiya miqyosi uncha katta bo‘lmasa, u holda mazkur korxonada 

biron  - bir  bo‘linmani  tashkil  qilishga  yoki  qo‘shimcha  lavozimni  kiritishga hojat 

bo‘lmaydi. 

           Boshqarishning  tashkiliy  tuzilmasi  boshqarish  oldida  turgan  vazifalarni 

muvaffaqiyatli  hal  etishga  yordam  beradigan  qilib  tuzilishi  kerak.  Shu  nuqtai 

nazardan bu tuzilma quyidagi talablarga javob berishi lozim: 

  1. Boshqarish tuzilmasida bo‘g‘in va bosqichlar soni optimal bo‘lishi kerak. 

Bo‘g‘in va bosqichlar sonining asossiz ko‘payib ketishi: 


- boshqaruv apparatini saqlash xarajatlarining ortib ketishga; 

- axborotlarning o‘tish yo‘li va vaqtining cho‘zilib ketishiga; 

- boshqarishda paralelizm va takrorlanishlarning vujudga kelishiga; 

- boshqarishda mas‘uliyatsizlik unsurlarining tug‘ilishiga va pirovardda boshqaruv 

samarasining pasayishiga olib keladi. 

2.  Boshqarish  tuzilmasi  boshqarish  apparatining  operativ  ishlashini  ta‘minlashi 

lozim. Bu faoliyat joriy vazifalarning o‘z vaqtida va mohirlik bilan tez hal etishda 

namoyon  bo‘ladi.  Bunga  ishlab  chiqarishning  miqyosi,  murakkabligi,  boshqarish 

ob‘ektlarining joylashuvi ham ta‘sir ko‘rsatadi. 

         Shunday  qilib,  boshqarish  tuzilmasi  qanchalik  mukammal  bo‘lsa,  ishlab 

chiqarish jarayoniga ta‘sir o‘tkazish shunchalik samarali amalga oshiriladi. Har bir 

tuzilmada  rasmiy  va  norasmiy  aloqalar  mavjud.  Rasmiy  aloqalar  avvalo  vertikal 

aloqalrdir. Ular rahbarlikning va bo‘ysinishning turiga ko‘ra bir biridan farq qiladi. 

Agar  rahbarlik  tulaqonli  bo‘lib,  qo‘yi  organ  qo‘yi  faoliyatga  doir  barcha 

masalalarga  daxldor  bo‘lsa,  u  holda  bu  xildagi  aloqa  chiziqli  rasmiy  aloqa  deb 

ataladi.  Agar  rahbarlik  cheklangan  bo‘lib,  qo‘yi  organ  qo‘yi  faoliyatga  doir 

o‘zining  masalalariga  daxldor  bo‘lsa,  u  holda  bu  xildagi  aloqa  funksional 

vazifaviy rasmiy aloqa deb ataladi. 

Organlar o‘rtasidagi vertikal aloqadan tashqari gorizontal aloqalar ham mavjud 

bo‘lib, ular muvofiqlashtirish, uyg‘unlashtirish va hamkorlik qilish tarzidagi 

aloqalardir. Boshqaruv stukturasida asosiy o‘rinni hokimiyatga tayanadigan rasmiy 

aloqalar egallaydi. Lekin norasmiy aloqalar ham muhim ahamiyatga egadir. Ba‘zan 

ular tashkilotning ishini yo‘lga qo‘yishga hal qiluvchi ahamiyatga ega. Norasmiy 

aloqalar  turli  xilda  bo‘lishi  mumkin.  Bular  jumlasiga  korxonadagi  qarindoshlik 

aloqalari,  unda  tarkib  topgan  umumiy  manfaatlar,  masalan,  kasblar,  qiziqishlar, 

sport bilan shug‘ullanish yoki do‘stona munosabatlar, birga o‘qiganlik, kiradi. 

 


 

 

 



 

   1.1 – sxema. Boshqarish tuzilmalarining tashkiliy turlari 

 

 

 



Chiziqli 

(pog‘onali) 

struktura 

 

Chiziqli-shtabli 



struktura 

 

 



Funksional 

struktura 

 

Chiziqli funksional 



struktura 

 

Dasturli-maqsadli 



struktura 

Norasmiy aloqalargi ham e‘tibor berish kerak. Chunki: 

-  norasmiy aloqalar rasmiy tuzilmaning barcha bo‘g‘inlari bilan kesishadi; 

-  qator munosabatlar ishdan tashqarida paydo bo‘ladi va korxonaning 

barcha ishiga ta‘sir ko‘rsatadi; 

-  norasmiy tizim o‘zining ko‘pgina ko‘rsatkichlari bo‘yicha korxona faoliyatining 

samarali tashkil qilinishiga imkon beradi. 

Ammo  norasmiy  aloqalarning  salbiy  jihatlari  ham  yo‘q  emas.  Ehtiyotkorlik, 

sezgirlik yo‘q bo‘lgan joyda guruhbozlik, mahalliychilik, qarindosh-urug‘chilik va 

shunga o‘xshash ko‘rinishlarning sodir bo‘lishi hech gap emas. 

         Chiziqli tuzilma boshqarish tuzilmasining eng sodda turi bo‘lib, u quyidagi 

ko‘rinishga  ega.  Bunda  boshqarishning  hamma  funksiyalari  korxona  rahbari  (1) 

qo‘lida to‘planib, barcha qo‘yi rahbarlar (A,B,V) va ishlab chiqarish yacheykalari 

(A1,A2;B1,  B2;  V1,V2)  unga  bo‘ysinadi.  Har  bir  rahbar  o‘ziga  ishonib 

topshirilgan  bo‘linma  faoliyatini  yakkaboshchilik  asosida  boshqaradi  va  hamma 

zarur qarorlarni mustaqil ravishda qabul qiladi.  

 

 



1.2 - sxema. Boshqarishning chiziqli tuzilmasi. 

 

 



А

2



А

 



111

111


111 

Б



Б

В



В



Б 

В 



Direktor 

Sex boshliqlari 

Uchastka 

masterlari 


Bunga  sabab,    tuzilmaning  har  bir  bo‘g‘inida  rahbar  o‘z  lavozim  bo‘yicha 

farmoyish  beris  uchun  huquqlariga  ega  bo‘ladi.  Boshqarishning  chiziqli  tuzilmasi 

unga  murakkab  bo‘lmagan  ishlab  chiqarish  sharoitida  ijrochilarning  vazifalari 

oddiy,  buyruq  va  axborotlar  hajmi  kam  bo‘lganda  o‘zini  oqlashi  mumkin.  Ishlab 

chiqarishning  tobora  murakkablashib,  qo‘lamining  kengayib  borishi  boshqarish 

funksiyalarini tabaqalashtirishini talab qiladi, chiziqli tuzilmaning o‘rniga chiziqli - 

shtabli tuzilmaning vujudga kelishini taqazo etadi. 

         Chiziqli-shtabli  tuzilma  har  bir  chiziqli  rahbar  qoshida  ixtisoslashgan 

xizmatlar, maslahatchilar kengashi, ya‘ni shtablar tuzish orqali tashkil etiladi. Bu 

tuzilma quyidagi ko‘rinishga ega. Bo‘sinuvchi xodimlar faqat o‘zlarining bevosita 

rahbarlarining  farmoyishlarini  bajaradilar.  Yuqori  turuvchi  rahbar  xodimlarga 

ularning  bevosita  boshlig‘ini  ―chetlab‖  murojaat  qilmasligi  kerak.  Masalan, 

korxona  direktori  sex  boshlig‘ini  chetlab  masterga  buyruq  bermasligi  kerak.  Shu 

tariqa  rahbarlikning  vertikal  liniyasi  va  bo‘ysunuvchilarga  ta‘sir  ko‘rsatishning 

to‘g‘ridan to‘g‘ri yo‘li ochiladi. 

 

 



1.3-sxema. Boshqarishning chiziqli-shtabli tuzilmasi 

 



A



A

2

 



sh 



sh 

Maslaxatchilar,refe

-rentlar,yuridik 

xizmat bo‘limi va 

boshqaruvi 

Marketing 

tadqiqoti 

bo‘yicha 

marketologlar 

guruhi,mexnatni 

muxofaza qilish 

xizmati,audit 

guruhi va 

boshqaruvi 



          Shtablarning  vazifasi  har  xil  muammolarni  o‘rganish  orqali  rahbarlarga 

qaror  qabul  qilishda  yordam  berishdan  iborat.  Bunday  shtablarga  ehtiyojning 

paydo 

bo‘lishiga  asosiy  sabab  -  bu  tashkilotlardagi  funksiyalarning 



murakkablashuvidir.  Bu  yerda  mehnat  taqsimoti  ikki  turdagi  maqsad  va  vazifalar 

bilan  belgilanadi.  Chiziqli  rahbarlar  korxonaning  bosh  maqsadiga  erishish 

yo‘lidagi  birlamchi  vazifalarning  bajarishiga  javobgar  bo‘lsalar,  shtabdagilar  esa 

birlamchi  vazifalarga  tob‘e  bo‘lgan  ikkilamchi  vazifalarni  bajarilishga 

javobgardirlar. 

Ular 


maslahat 

berish 


funksiyasini 

bajaradilar. 

Chiziqli 

raxbarlarning  asosiy  vazifasi  taklif  etilgan  ijobiy  va  salbiy  maslahatlar  ichidan 

maqsadga  muvofiqligini  aniqlash  va  uni  uzil  -  kesil  qabul  qilishdan  iborat. 

Shtablarning  tashkil  qilinishi  va  bunday  yordamchilarga  ega  bo‘lgan  uchun 

korxona  faoliyati  bir  tomondan  engillashadi,  boshqa  tomondan  esa  olinadigan 

maslahatlar qarama - qarshi bo‘lganligi sababli murakkablashadi. Shunday hollarda 

har ikkala tomon o‘zinikini maqullashga, o‘z obro‘larini saqlashga harakat qiladi. 

Natijada  o‘rtada  nizo  chiqadi.  Shtabdagi  menejerlar  o‘zlarini  mutaxasis,  o‘z 

sohalarining  bilimdoni  ekanligini  isbotlamoqchi  bo‘lsalar,  chiziqli  rahbarlar  esa 

yakka  rahbar  ekanliklarini  pesh  qiladilar.G‘arb  menejmentidagi  ayrim 

nazariyotchilar  bu  ikki  turdagi  menejerlar  korpusini  yaxlit  tashkilot  tarkibidagi 

qarama  -  qarshi  sotsial  guruh  deb  atashadi.  Bu  yerda  shtabdagilar  o‘zlarini  elita 

darajasida  his  etadilar.  Yirik  korporatsiyalardagi  shtablar  ko‘p  hollarda  mazkur 

korxonaning  asosiy  markaziy  organlariga  aylanib  qoladilar  va  chiziqli  organlar 

faoliyatini  murakkablashtirishga  urinadilar.  Bunday  vaziyatdan  qutilish  uchun 

korxonalar  boshqarish  tuzilmasiga  o‘zgartirishlar  kiritib  shtablar  sonini  yoki 

ularning  xodimlarini  qisqartirishga  erishadilar.  Bu  tuzilmaning  afzalligi  shundan 

iboratki  chiziqli  rahbarlar  o‘z  diqqatlarini  ilmiy  -  tadqiqiy  ishlarga  emas,  balki 

asosan  korxonaning  joriy  faoliyatiga  qaratadilar.Kamchiligi  esa  boshqaruv 

tuzilmasiga ortiqcha bo‘g‘inlarning paydo bo‘lishi, natijada boshqarish tezkorligini 

susayishi, boshqarish xarajatlarining o‘sishidadir. Bu boshqaruv tuzilmasi rahbarlar 

va  tuzilma  bo‘g‘inlarini  har  xil  vazifalarga  va  aniq  bo‘linmalarda  boshqaruv 

faoliyatini  ixtisoslashtirishga  qaratilgandir.  Bunda  har  bir  boshqaruv  bo‘g‘iniga 


muayyan  funksiyalar  biriktirib  qo‘yiladi.  Masalan,  biri  marketingni  ikkinchisi 

ishlab chiqarishni, uchunchisi esa moliyani boshqarish bilan shug‘ullanadi. 

Boshqarish  apparatini  funksional  ixtisoslashtirish  uning  samaradorligini 

ancha  oshiradi.  Boshqarishning  hamma  funksiyalarni  bajarishi  lozim  bo‘lgan 

universal  rahbarlar  o‘rniga  o‘z  sohasini  puxt  biladigan,  o‘z  shtatiga  ega  bo‘lgan, 

o‘ziga  topshirilgan  ish  uchastkasi  uchun  javob  beradigan  mutaxasislar  apparati 

paydo bo‘ladi. 

Albatta, funksional xizmatlar rahbarlari va mutaxassislari: 

- o‘z sohasini chuqur va puxta biladigan; 

- jarayonlar va hodisalarni tahlil qilish va baholash qobiliyatiga ega bo‘lgan; 

- o‘z xulosa va tavsiyalarini himoya qila oladigan; 

-  chiziqli  tuzilma  rhbarlarini  shu  tavsiyalarni  amalga  oshirish  maqsadga 

muvofiqligiga ishontira oladigan kishilar bo‘lishi kerak. 

Funksional  bo‘linmalar  bevosita  barcha  qo‘yi  tuzilma  bo‘linmalarining  (A1,  A2, 

A3, B1, B2, B3) faoliyatini boshqaradi . Funksional boshqarish u yoki bu funksiya 

kompetentsiyasiga  ta‘luqli  tor  doiradagi  masalalar  bo‘yicha  quyi  bosqichning 

organlari  va  bo‘linmalari  faoliyatiga  rahbarlikni  ta‘minlaydi.  Masalan, 

korxonaning  reja  bo‘limi  tsexlarning  reja byurolariga  rahbrlik  qiladi.  Bunda ham 

funksional  bo‘limlar  rahbarlarining  vertikal  bo‘yicha  ierarxiyasi  va  bo‘ysinishi 

mavjud.  Ammo  chiziqli  tuzilmadan  farqli  o‘laroq,  bunday  bo‘ysinishi  ma‘muriy 

emas,  bulki  sof  uslubiy  maslahatli  bo‘ysinishdir.  Masalan,  korxona  reja 

bo‘limining  boshlig‘i  tsex  reja  byurosi  boshlig‘iga  hatto  aynan  shu  vazifaga  doir 

masala bo‘yicha ham buyruq berish huquqiga ega emas. Biror ma‘muriy buyruqni 

korxona  direktori  tsex  boshlig‘iga  berish  mumkin,  tsex  boshlig‘i  esa  tsex  reja 

byurosi boshlig‘iga shunday bera oladi. 

            Chiziqli-funksional  boshqaruv  tuzilmasida  asosiy  boshqaruv  chiziqli 

boshqaruv  bo‘lib  hisoblanadi.  Hamma  boshqaruv  bosqichlarida  va  mustaqil 

uchastkalarni  boshqarish  faoliyatida  chiziqli  rahbarlar  ajratiladi.  Ularga  ishlab- 

chiqarishi xo‘jalik faoliyatini yakkaboshchilik boshqarish huquqi berilgan bo‘lib, u 

olingan natijalarga to‘liq javob beradi. 



Funksional tuzilmadagi qayd qilgan kamchiliklar, ya‘ni: 

-  funksional bo‘limlarning ishlashlarini muvofiqlashtirish darajasi yuqori 

emasligi; 

-  rahbarlarning vazifalari va huquqlari unga muvofiqlashmaganligi; 

-  ishning pirovard natijalari uchun aniq va mas‘ul xodimlarning yo‘qligi; 

-  funksional bo‘linmalar o‘rtasida ish yuzasidan nizolarning mavjudligi; 

-    boshqaruv  apparatida  ishga  byurokratik  munosabatda  bo‘lish  hollarining 

mavjudligi  kabilarni  bartaraf  etish  uchun  chiziqli-funksional  (aralash)  turdagi 

boshqaruv tuzilmasi tuziladi.  

           Boshqaruvning chiziqli tuzilma sharoitida ishlaydigan rahbarlariga malakali 

yordam  ko‘rsatish  uchun  funksional  va  idoraviy  tashkilotlar  tashkil  etiladi  va  bu 

tashkilotlarning  vazifasi  boshqaruv  qarorlarini  tayyorlash  va  rahbarlarga  malakali 

yordam  berishdan  iborat.  Hozirgi  zamon  korxonalari  faoliyatidagi  ko‘pgina 

muammolarni  hal  etish  gorizontal  bo‘yicha  kelishib  olish  va  muvofiqlashni  talab 

etadi. Masalan, korxona yangi xil mahsulot ishlab chiqarishga ko‘chadigan bo‘lsa: 

-  materiallarni sarflashning yangi normasini ishlab chiqish; 

-  mehnat normalarini qayta ko‘rib chiqish; 

-  turli kasblardagi ishchilarni tayyorlash va qayta tayyorlash; 

-  yangi materiallarga ehtiyojlarni aniqlash; 

-  etkazib beruvchilar bilan aloqa o‘rnatish; 

-  yangi texnologiya va texnikani joriy etish va hokazolar talab qilinadi. 

Bu  funksiyalarni  turli  xizmatlar  bajaradi,  ularni  mazmuni  va  muddatlariga  ko‘ra 

kelishib  olish,  ishlab  chiqarishning  ko‘pgina  unsurlarini  tutashtirish  lozim.  Goho 

funktsionl  xizmatlar  o‘rtasidagi  bu  gorizontal  aloqalar  juda  cho‘zilib  ketadi,  ular 

bahs  va  nizolar  bilan  amalga  oshiriladi.  Chiziqli  tuzilma  rahbari  esa  ko‘psonli 

bo‘linmalar  ishini  muvofiqlashtirishga  juda  qiynaladi.  Bu  muammolarni  yangi 

tashkiliy  boshqaruv  tuzilmalarini  tuzish  yo‘li  bilan,  aniqrog‘i  chiziqli-funksional 

boshqaruv tuzilmalariga tuzatishlar kiritishi yo‘li bilan hal etiladi. Bunday tuzilma 

dasturli-maqsadli tuzilma deb ataladi. U quyidagi ko‘rinishga ega. 

 


 

 

Bunday tuzilma quyidagi uch ko‘rinishda bo‘ladi: 



-  loyiha bo‘yicha boshqaruv

-  mahsulotga ko‘ra boshqaruv; 

-  matritsaviy tuzilma. 

Loyiha  bo‟yicha  boshqarish  qisqa  muddatda  yangi  texnika  va 

texnologiyani joriy qilish zaruriyati tug‘ilgan hollarda qo‘llaniladi.  Bunda maxsus 

vaqtinchalik xizmat bo‘limi tuzilib, unga resurslar beriladi. Bu bo‘lim loyiha tuzadi 

va  uning  joriy  etilishini  nazorat  qiladi.  Ish  bitgandan  keyin  loyihalash  guruhi 

tugatiladi.Loyiha bo‘yicha boshqarish muntazam rahbarlikni aniqlashtiradi, kichik 

bo‘laklarga ajaratadi yoki to‘ldiradi. U loyihani bajarish uchun korxonaning barcha 

funksional  xizmatlari  va  bo‘linmalari  faoliyatini  muvofiqlashtiruvchi  organ 

hisoblanadi.  Bu  organga  tegishli  huquqlar  beriladi.  U  vazifalarning  bajarilishi 

uchun  to‘la  javobgar  bo‘ladi.  Loyiha  bo‘yicha  boshqarish  ko‘p  nomentklaturali 

ishlab chiqarishda tuziladi.Loyiha rahbari maxsus vakolatga ega bo‘lib, texnologik 

opertsiyalarni zvenolar bilan ishchilar o‘rtasida taqsimlaydi, uning bajarilishini o‘z 

loyihasi  doirasida  nazorat  qilib  boradi.  Chiziqli  rahbarning  shu  ishlarga  oid 

buyruqlari loyiha  rahbari  bilan kelishiladi .  Bunda bajaruvchi  kishi ikki  va  undan 

ortiq  rahbarga  ega  bo‘lib,  rasmiy  jihatdan  ularga  bo‘ysinadi.  Masalan,  texnik 

topshiriqlarni  u  tsex  boshlig‘idan  oladi,  lekin  operatsiyalarni  bajarish  jarayonida 

ko‘rsatmani mutaxasisdan, loyiha rahbaridan oladi.  

        Mahsulotga  ko‟ra  boshqarish  tuzilmasining  afzalligi  axborotlarning  kelish 

yo‘llari  va  oqimining  qisqarishida,  yakka  boshchilik  tamoyiliga  to‘la  rioya 

qilishida,  boshqarishning  yuqori  bosqichlarini  mayda  joriy  vazifalardan  xalos 

qilishda  namoyon  bo‘ladi.  Bunday  tuzilma  bozorda  talabning  o‘zgarishiga  tezkor 

munosabat  bildirishga  qodir.  Matritsaviy  tuzilma  bo‘ycha  boshqarish  ancha 

murakkab bo‘lib, u mahsuloti nisbatan qisqa ―umr‖ ko‘radigan va tez-tez o‘zgarib 

turadigan  korxonalar  tomonidan  qo‘llaniladi.  Bu  tuzilma  korxonada  gorizontal 

aloqalarni yo‘lga qo‘yishga va ulrni zamonaviy kompyuterlar yordamida murakkab 

buyurtmalarni  bajaruvchi  turli  xil  korxonalar  faoliyati  bilan  bog‘lashga,  texnika 

sohasida  yuqori  malakali  xazmat  ko‘rsatishga  va  ekspertizani  ta‘minlashga 



 

 

qaratilgan.  Ushbu  tuzilmani  ―To‘r‖  ko‘rinishda  tasavvur  etish  mumkin.  U  ikki 



turdagi  tuzilmaning  ya‘ni:    funksional  tuzilma  maxsulot  bo‘yicha  tuzilmalarning 

kombinatsiyasini 

ifodalaydi.Ko‘rib 

turibmizki, 

gorizontaliga 

funksional 

vazifalar(ishlab  chiqarish, sotish,  reklama  va  hokazo), vertikaliga  esa-texnologiya 

va  boshqaruv  sohasida  yangiliklarni  joriy  etish  bilan  shug‘ullanuvchi  maxsus 

guruhlar  joylashgan.  Mazkur  tuzilmaga  binoan  bir  vaqtning  o‘zida  to‘rtta  yangi 

mahsulot  bo‘yicha  loyiha  tuziladi.  Har  bir  loyiha  uchun  alohida  rahbar  javob 

beradi.  Guruhlarning  to‘rttasi  ham  mahsulotni  loyihalashdan  to  sotishgacha 

bo‘lgan  barcha  jaryonda  qatnashadi.  Boshqarishning  matritsali  tuzilmasining 

mohiyati  shundaki,  unda  har  bir  xodim  ayni  bir  vaqtning  o‘zida  loyiha  bo‘yicha 

boshqarishda,  shuningdek,  o‘zining  funksional  organida  xizmatda  bo‘ladi  hamda 

ikki  yoqlama  bo‘ysinadi.  Bu  tuzilmaning  o‘ziga  yarasha  afzalliklari  bor.  Bular 

jumlasiga quyidagilar kiradi: 

- boshqarishi jarayonidagi gorizontal aloqalarning uzunligini keskin qisqartiradi 

va tartibga soladi; 

- qarorlar qabul qilishni tezlashtiradi va ularning mazmuni hamda natijalari 

uchun mas‘uliyatni oshiradi; 

- korxonaning ichki va tashqi sharoitlariga ta‘sir etuvchi omillarning 

o‘zgarishiga tezda ko‘nikma hosil qiladi va shunga muvofiq ravishda amal qiladi; 

- chiziqli bo‘ysinish vositasida bo‘lim ichida byurokratiyaga bo‘lgan moyillikni 

bir qadar so‘ndiradi va hokazo. 

 Shu  bilan  bir  qatorda  bu  tuzilmaga  ham  ayrim  kamchiliklar  xos.  Bu  uning 

murakkabligi  va  boshqaruv  organlarining  real  vakolatga  ega  emasliklarida 

namoyon  bo‘ladi.  Bunday  tushunmovchilik  nafaqat  rahbarlarni,  shuningdek 

ularning  qo‘l  ostidagi  kishilarning  ham  noqulay  holatga  tushib  qolishiga  sabab 

bo‘lishi  mumkin.Shunday    qilib,    boshqarishning    dasturli-maqsadli    tuzilmalari  

ishlab  chiqarishning  o‘zgarib  turadigan  sharoitlariga  moslashuvchi  dinamik 

shakllar  bo‘lib,  boshqaruv  jarayonlarini,  kadrlar  bilan  ishlashni  ancha 

engillashtiradi,  belgilangan  maqsadlarga  tezroq  va  kam  xarajat  qilgan  holda 

erishishga  yordam  beradi.  Bunday  tuzilmalar  yirik  ishlab  chiqarish  va  boshqa 


 

 

birlashmalarda, ilmiy tadqiqot institutlarida, shuningdek oliy o‘quv yurtlarida juda 



muvaffaqiyat  bilan  qo‘llanilishi  mumkin.  Boshqarishning  tashkiliy  tuzilmalar 

to‘g‘risida  yakuniy  xulosalarni  yasar  ekanimiz,  quyidagilarga  e‘tibor  berilishini 

lozim  topar  edik.  Boshqarishning  qarab  chiqilgan  tashkiliy  tuzilmalaridan 

birortasini  ham  rasmiy  tuzilma  deb  bo‘lmaydi.  Shuning  uchun  har  bir 

korxona(firma)  o‘z  oldidagi  maqsad  va  iqtisodiy  muhitning  o‘ziga  xos 

xususiyatlaridan  kelib  chiqib,  uning  talablarini  yuqori  darajada  qondiradigan 

tashkiliy  tuzilma  turini  tanlashi  kerak.  G‘arb  adabiyotlarida  ―tuzilmani 

takomillashtirish‖ iborasi umuman Umumdavlat boshqaruv tashkilotlarining asosiy 

vazifalariga  FТТ  (fan-texnika  taraqqiyoti)ning  asosiy  yo‗nalishlarini  belgilash, 

tabiiy muhitni muhofaza qilish, pul va kredit tuzilmasiga rahbarlik qilish, soliq va 

daromadlarni  belgilash,  hisob  va  statistikani  tashkil  etish,  narx  belgilash,  iqti-

sodiyot  tarmoqlariga  rahbarlik  qilish  kabilar  kiradi.  O‗zbekiston  Respublikasi 

Vazirlar Mahkamasining doimiy ish yurituvchi tashkilotlari faoliyati tarmoqlararo 

ilmiy-texnikaviy  ishlarga  rahbarlik  qilish,  fan-texnika  sohasida  tanlov,  ko‗ngilli 

asosda  ishlarni  tashkil  etish  kabi  vazifalarni  bajaradi.    Respublika  tovar 

birjalarining  asosiy  vazifasi  korxonalar  bilan  hamkorlikda  mintaqada  moddiy-

texnikaviy  ta‘minotning  barqaror  va  samarali  tuzilmasini  tashkil  etish,  ishlab 

chiqaruvchilar  o‗rtasida  barqaror  mintaqaviy  aloqalarni  o‗rnatish,  mahsulot 

yetkazib  berishni    nazorat  qilish,  korxonalarga  ularni  moddiy  texnikaviy 

ta‘minlashda ko‗mak berishdan iboratdir. Moddiy-texnikaviy ta‘minot tashkilotlari 

xo‗jalik  hisobi  asosida  ishlab  chiqarish  vositalarini  sotishning  ko‗p  tarmoqli 

savdosini  ta‘minlash  va  moddiy  resurslardan  maqbul  foydalanishga  rahbarlik 

qiladi.  Moliya  vazirligi  va  uning  joylardagi  tashkilotlari  davlat  hamda  korxonalar 

manfaatlarini  himoya  etishga  asoslangan  butunlay  yangi  moliyaviy  siyosatni 

amalga  oshiradi,  xo‗jalik  yuritish  samaradorligini  so‗m  bilan  nazorat  etishni 

ta‘minlaydi,  shirkat  va  individual  mehnat  faoliyatini  moliya-kredit  vositasida 

tartibga  solish  bo‗yicha  choralarni  belgilaydi,  aholi  daromadlaridan  soliq  olish, 

bozor iqtisodiyotiga mos ish usullari va shakllarini joriy etadi, budjet tashkilotlari 

faoliyatini  moliyalashtirish  tuzilmasini  o‗zgartiradi,  uni  iqtisodiy  me‘yor  va 


 

 

normativlar asosida tashkil etadi, ish sifatini oshirishni iqtisodiy rag‗batlantirish va 



ajratilgan  mablag‗lardan  maqbul  ravishda  foydalanishni  iqtisodiy  rag‗batlantirish 

usullarini keng qo‗llashni ta‘minlaydi. 

Respublika  Markaziy  banki  iqtisodiyotdagi  barcha  kredit  va  hisob-kitob 

munosabatlarini tashkil etuvchi va tartibga soluvchi bosh bankdir. 

Тijorat  banklari  tuzilmasi  faoliyati  to‗liq  xo‗jalik  hisobi  va  o‗z-o‗zini  moliya 

bilan ta‘minlash asosida amalga oshiriladi. 

Mehnat  va  ijtimoiy  masalalar  bilan  shug‗ullanuvchi  davlat  tashkilotlari  va 

ularning  joylardagi  bo‗linmalari  to‗liq  bandlikni,  band  bo‗lmagan  mehnat 

resurslarini  qayta  tayyorlash  va  kasb  o‗rgatish,  kadrlarga  bo‗lgan  talabni 

qondirishni ta‘minlaydilar. 

Respublika  vazirliklari  respublika  hududidagi  konsernlar,  tarmoqlarni 

boshqarishni amalga oshiradilar.Тarmoqni boshqarish  tuzilmasiga yakka rahbarlik 

asosida  ish  yurituvchi  vazir  boshchilik  qiladi.  U  qo‗l  ostidagi    vazirlik  va  unga 

qarashli korxonalar faoliyatiga shaxsan javobgardir. 

Har bir vazirlikda vazir tarmoqni boshqarishning muhim masalalarini kollegial 

ravishda ko‗rib chiqish va amalga oshirishga imkon beruvchi maslahat guruhlarini 

tashkil  etadi.  Bosh  maslahat  beruvchi  guruh  —  kollegiya  bo‗lib,  uning  tarkibiga 

vazir o‗rinbosarlari, boshqarma boshliqlari, korxonalar rahbarlari kiradi. 

Iqtisodiyot  tarmog‗i  tarkibida  ham  davlat,  ham  xususiy  korxona,  firma, 

hissadorlik  jamiyatlari  faoliyat  yuritadi.  Korxona,  firma,  aksionerlik  jamiyatlari 

fan-texnika salohiyatidan samarali foydalanish, ishlab chiqarishni kooperatsiyalash 

va  uyg‗unlashtirish  hamda  uyg‗unlashtirish  asosida    mahsulot  ishlab  chiqarish 

maqsadida  tashkil  etiladi.  Ular  xo‗jalik  hisobi  asosida  sanoat,  qurilish,  transport, 

savdo  va  boshqa  sohalarda  faoliyat  yurituvchi  tarkibiy  qismlardan  tashkil  topadi. 

Тarkibiy qism bankda alohida balans va hisob raqamiga ega bo‗lishi hamda ijara 

pudrati bo‗yicha, xususiy sohada ish yuritishi mumkin. 

Korxona,  firma,  hissadorlik  jamiyati  tarkibiy  birlikka  qarashli  asosiy  fond  va 

mablag‗larni  biriktiradi,  ichki  xo‗jalik  munosabatlarini  amalga  oshirish,  tarkibiy 

birliklar  o‗rtasidagi  munozaralarni  hal  etish,  shuningdek,  ular  o‗z  majburiyatlari 


 

 

bo‗yicha  javobgarlik  tartibini  belgilaydilar.  Тarkibiy  birlik  qonunda  belgilangan 



huquqlari  doirasida  unga  biriktirilgan  mulkni  tasarruf  etadi,  firma,  hissadorlik 

jamiyatlari nomidan boshqa tashkilotlar bilan shartnomalar tuzadi. Korxona, firma, 

hissadorlik  jamiyatlari  tarkibiy  birlikka  o‗z  nomidan  shartnoma  tuzish  va  bu 

shartnoma bo‗yicha javobgar bo‗lish huquqini beradi. 

Korxonalarni  boshqarish  ―Korxona  to‗g‗risida‖gi  qonunga  asosan  amalga 

oshiriladi. Bu qonunda ko‗zda tutilgan tamoyillardan biri butun jamoaning hamda 

uning tashkilotlari muhim qarorlarni qabul qilish va uni bajarishni nazorat qilishda 

ishtirok etish yo‗li bilan amalga oshiriladigan o‗z-o‗zini boshqarish tamoyilidir. 

 Tashkilot  -  bu  korhona  tuzilmasini  yaratish  (qurish)  jarayoni  bo'lib,  uning 

maqsadlariga  erishish  uchun  odamlarni  samarali  ishlashlariga  imkon  yaratadi. 

Tashkiliy  jarayonni vakil qilib yuborishsiz, vakolat va mas'uliyat tushunchalarisiz 

tasavvur qilish qiyin. 

Vakil  (vakil  qilib  yuborish)  boshqarish  nazariyasida  shaxsga  topshiriq  va 

vakolatlar berish demakdir, u esa ushbu topshiriq va vakolatlarni bajarilishi uchun 

o'ziga  javobgarlikni  oladi.  Javobgarlik  esa  bor  topshiriqlarni  albatta  (majburiy) 

bajarilishi demakdir va ularni qoniqarli yechilishiga javob beradi. 

Vakolat  - vakil  qilib yuborilgan  shaxsga topshirilgan vazifalarni bajarilishi  uchun 

tashkilot  ne'matlaridan  foydalanishda  chegaralangan  huquqdir,  hokimiyat  esa 

holatga  muayyan  imkon  tug‘dirish  yoki  ta'sir  etish  imkonidir.  Vakolat  bo'lmasa 

ham  hokimiyat  yetarli  bo'lishi  mumkin.  Hokimiyat  haqiqatda  bajariladigan  ishni 

aniqlaydi.  Chiziqli va shtabli vakolatlar 

  Tashkilotda boshqarishni tashkil etishning dastlabki va belgilovchi moment ishlab 

chiqarish  (xizmat  ko'rsatish,  ish  bajarish)  jarayonidir.  U  o'zaro  bog‘langan, 

yordamchi  va  xizmat  ko'rsatuvchi  jarayonlardan  iborat  bo'lib,  bu  jarayonlar 

natijasida  dastlabki  materiallar  va  xom  ashyolar  tayyor  buyum  (mahsulot)ga 

aylanadi. Ushbu jarayon jamoa xodimlari o'rtasida mehnat taqsimotini hamda ular 

o'rtasida  avtotransportlar,  mashinalar,  asbob-uskunalar,  mexanizmlar  va  shu 

singarilarni  tegishli  ravishda  taqsimlashni  talab  qiladi.  Shu  maqsadda  ishlab 

chiqarish bo'linmalari, qismlar, bo'limlar va ularga xos bo'lgan boshqaruv apparati 


 

 

(shtabi)  tuziladi.  Ularning  salmog‘i,  salohiyati,  rejalashtirilishi  ishlab  chiqarish 



jarayonini  tashkil  qilish  shaklini  aks  ettiradi.  Bo'linmalar,  qismlar,  bo'limlar 

yig‘indi,  ularning  tarkibi  va  o'zaro  aloqa  shakllari  tashkilot  yoki  korxonaning 

tashkiliy tuzilishini tashkil etadi. Korxona bo'linmalari, qismlari, bo'limlari, sexlari, 

markazlari  o'zining  aniq  belgilangan  vazifalariga  ega.  Har  bir  tashkilot  yoki 

korxona  o'ziga  xos  (sex  va  sexsiz  korpus  va  filial  tuzilishi)  tashkiliy  tuzilmaga 

egadir.  Bu  tuzilish  ko'pgina  omillarga  (texnologiya,  tashkilotning  joylanishi, 

quvvati, 

faoliyati, 

xodimlarning 

tashkilotga 

munosabatlari, 

muhitning 

o'zgaruvchanligi, ta'minlanish va hokazolar) bog‘liq.. 

       Tashkilotni  boshqarishning  tashkiliy  tuzilmasi  -  bu  tizimning  turli  bosqichi 

(pog‘onasi)da  joylashgan  va  tashkilotning  ishlab  chiqarish  (xizmat  ko'rsatish) 

tuzilmasi  sifatida  faoliyat  ko'rsatishini  ta'minlaydigan  o'zaro  bog‘liq  boshqaruv 

organlarining  yig‘indisidir.  Tashkilotni  boshqarish  tuzilmasi  nisbatan  alohida 

qismlarga  -  boshqaruv  organlari  (bo'linmalar,  bo'limlar,  byurolar,  sexlar,  qismlar, 

markazlar,  filiallar,  kichik  korxonalar,  ayrim  rahbarlar)ga  bo'linuvchi  boshqaruv 

apparati (shtabi) dan iboratdir. 

Tashkilot  ichidagi  boshqarish  ishlab  chiqarishni  tashkil  etish  pog‘onalariga  mos 

boshqaruv  bosqichlarining  bo'lishini  taqozo  etadi.  Har  bir  pog‘ona  navbatdagi, 

yuqori  pog‘onaga  bo'ysunib,  o'ziga  xos  «qavatlar»dan  iborat  bo'lgan  boshqaruv 

«ierarxiya»si yuzaga keladi. 

          Tashkilotni  boshqarishning  quyidagi  asosiy  tashkiliy  tuzilmalari  ma'lum: 

chiziqli  vakolat,  chiziqli-shtabli  vakolat,  funksional  va  matritsali  (mahsulot 

bo'yicha). Bu turdagi vakolatlarning har biri o'z afzalliklari va kamchiliklariga ega. 

Tashkiliy  tuzilmaga  ko'ra  eng  oddiysi  chiziqli  vakolatli  boshqarishda.  Bunda 

boshqarishning  hamma  vazifalari  bo'linma  menejeriga  topshirilgan  barcha  quyi 

rahbarlar  va  ishlab  chiqarish  bo'g‘inlari  unga  bo'ysunadi.  Rahbarlikning  yagona 

vertikal  chizig‘i  va  bo'ysunuvchilarga  ta'sir  ko'rsatishning  to'g‘ridan-to'g‘ri  yo'li 

ochiladi.  Bu  hol  bir-biriga  zid  va  chalkash  topshiriqlar  bo'lishi  hollarini 

kamaytiradi,  yakka  boshchilikni  va  shaxsiy  javobgarlikni  mustahkamlaydi.  Bu 

toifa  tuzilishning  afzalligi  uning  oddiyligi,  puxtaligi  va  tejamliligidadir.  Shunday 



 

 

bo'lsada,  uning  katta  kamchiligi  bor:  agar  rahbar  muayyan  vazifalarni  bajarishda 



ixtisoslashtirilgan  bo'limlarning  yordamisiz  ish  ko'rsa,  u  universal  mutaxassis 

bo'lolmaydi  va  ishlab  chiqarish  (xizmat  ko'rsatish)  faoliyatining  hamma 

tomonlarini qamrab ololmaydi. 

        Ishlab  chiqarishning  tobora  murakkablashib,  ko'lamining  kengayib  borishi 

boshqarish  vazifalarini  differensiyalashtirish  (tabaqalashtirish)ni  talab  qiladi, 

boshqarishning  chiziqli-shtab  tuzilmasi  tashkil  etiladi.  Chiziq  rahbarlari  ishlab 

chiqarish-xo'jalik  faoliyatining  hamma  tomonlarini qamray  olmaganliklari sababli 

boshqaruv organlari tuziladi, ishlab chiqarishning borishini rejalashtirishni hisobga 

olish  va  nazorat  qilish  uchun,  ishning  ahvolini  o‘rganish  va  tegishli  yechimlar 

qabul  qilish  uchun  mutaxassislar  jalb  qilinadi.  Lekin  bu  mutaxassislar  yechim 

qabul qilish va ishlab chiqarish natijalari uchun tug‘ridan-tug‘ri javobgar emaslar. 

Chiziqli-shtab  tuzilmasi  rejalashtirish,  hisobga  olish,  nazorat  qilish  masalalarini 

yanada  malakaliroq, hal  qilish imkonini beradi, lekin  yechim  qabul qilish paytida 

chiziq rahbarlarining ishini bajarish xavfini tug‘diradi. 

         Funksional  tuzilmada  rahbarlar  faoliyatning  muayyan  bir  sohasiga 

ixtisoslashadilar va tegishli funksiyani amalga oshirish uchun javob beradilar. 

Funksional  bulimlar  boshliqlarining  har  biri  o‘z  kompetensiyasiga  taalluqli 

masalalar  bo‘yicha  ishlab  chiqarish  bo‘linmalariga  bevosita  buyruq  beradi.  Bu 

tuzilmaning  asosiy  afzalligi  shundaki,  bunda  mutaxassislar  ishlab  chiqarishga 

bevosita  ta'sir  ko‘rsata  oladilar,  boshqaruvni  ixtisoslashtirish  darajasi  yuksak 

bo‘ladi  hamda  qabul  qilinadigan  yechimlar  yaxshilab  ishlab  chiqiladi  va 

asoslanadi.  Funksional  tuzilma  ko‘rsatmalar  beriladigan  ko‘pdan-ko‘p  bo‘limlar, 

chiziqlar yoki kanallar bo‘lishini taqazo etadi. Bu esa uning asosiy kamchiligidir. 

Chiziqli,  chiziqli-shtab  va  funksional  tuzilma  unsurlarini  uyg‘unlashtirilgan 

boshqaruv tuzilmasi amalda keng qo'llaniladi. 

Hozirgi  vaqtda  chiziqli  va  funksional  tizimlarning  hamma  ijobiy  jihatlarining 

sintezi bo'lgan chizikli-funksional boshqaruv tuzilmasi eng keng tarqalgan. 

«Mahsulot  buyicha»  (yoki  qolipli  tuzilma)  buyicha  boshqarish  tuzilmasi  ancha 

murakkab  bo‘lib,  u  ishlab  chiqarishni  boshqarishning  avtomatlashtirish  tuzilmasi 


 

 

(ASUP) sharoitidagi an'anaviy chiziqli-funksional tizimning rivojlangan shaklidir. 



Bu  tuzilma  korxonada  gorizontal  aloqalarni  yo‘lga  qo‘yishi  va  ularni  axborot 

texnologiyalari yordamida murakkab buyurtmalarni bajaruvchi turli xil korxonalar 

faoliyati bilan bog‘lashi, texnika sohasida yo‘qori malakali xizmat ko‘rsatishni va 

ekspertizani ta'minlashi lozim. 

Yo‘qorida  qayd  qilingan  korxonani  boshqarishning  asosiy  tashkiliy  tuzilmalari 

o'quvchi tasavvuriga qulaylik maqsadida ularning sxematik ifodalari keltirilgan. 

Korxona 

qancha 


bo‘lim, 

bo‘linma, 

byuroga 

bo'linmasini 

(departamentalizasiyalash),  uning  markaziy  bug‘ini  korxona  menejmenti  yoki 

rahbaridir.  Rahbar  tashkilot  faoliyatining  asosiy,  eng  muhim  masalalarini  hal 

qilayotganda  boshqaruv  va  ishlab  chiqarish  bo'linmalarining  boshqarish  hamda 

ularga rahbarlik qilishning ayrim vazifalari buyicha o‘z o‘rinbosarlariga vazifalar 

taqsimlaydi va ularga tegishli huquqlar beradi. 

Avtotransport  korxonalarida  quyidagi  boshqarmalar  yoki  o‘rinbosarlar  bo‘lgani 

maqsadga  muvofiq: shaxsni boshqarish  boshqarmasi; iqtisodiy  boshqarma;  texnik 

vositalarni  boshqarish  boshqarmasi.  Shaxsni  boshqarish  boshqarmasi  xodimlar 

bo'limi, yuridik va sertifikasiyalash bo‘limi, mehnatni muhofaza qilish, texnika va 

harakat  xavfsizligi,  mehnat  bo'limi  va  ish  haqi,  sotsiolog  va  psixolog,  ma'muriy-

xo'jalik qismi, kichik xizmat ko‘rsatish xodimlari, kasaba va yoshlar uyushmalari, 

kasbiy tayyorlov va shu kabilar yordamida faoliyat ko‘rsatadi. Iqtisodiy boshqarma 

marketing bo'limi, buxgalteriya, avto kolonnalar, tijorat bo'limi, reja bo'limi, tashqi 

iqtisodiy  aloqa,  mehnat,  xodimlar,  qurilish,  ta'minotlar  buyicha  iqtisod,  audit, 

standartlash, sifatni boshqarish va shu kabilardan iborat bo'ladi. Texnik vositalarni 

boshqarish boshqarmasi barcha  ishlab  chiqarish  vositalari, ishlab  chiqarish  texnik 

bo'limi,  avtomobillarni  ta'mirlash  ustaxonasi,  bosh  mexanik  bo'limi,  texnik 

ma'lumot  bo'limi,  texnik  nazorat  bo'limi,  ishlab  chiqarish  qismlari,  ishlab 

chiqarishni markaziy boshqarish va shu kabilarga rahbarlik qiladi. 

 

 



 

 

 


Download 448.04 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling