O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti mustaqil ish mavzu

 

---

Milliy iqtisodiyotdagi bozorlar 
Milliy bozorlar: tushunchasi, turlari, tashkil etish tamoyillari
Umummilliy bozor iste'molchilar va ishlab chiqaruvchilar o'rtasidagi samarali 
hamkorlikni ta'minlaydigan iqtisodiy tuzilmadir. 
Milliy bozor quyidagi xarakterli xususiyatlar bilan ajralib turadi: 
 
Ayirboshlash tartibi asosiy iqtisodiy qonunlarga asoslanadi; 
 
Iste'molchilar va ishlab chiqaruvchilarning o'zaro ta'siri jarayoni talab va taklifda 
ifodalanadi; 
 
Iste'molchilar va ishlab chiqaruvchilar o'rtasidagi samarali hamkorlik vositasidir 
Bozorning normal faoliyat ko'rsatishi uchun tovarlar harakati jarayoni normativ-
huquqiy hujjatlar bilan tartibga solinadi, bu esa uning huquqiy asoslarini yaratadi. 
Milliy bozor tarkibiga quyidagi bozorlar kiradi: 
 
Tovar ishlab chiqarish uchun zarur bo'lgan resurslarning aylanishi jarayonini o'z 
ichiga oladigan iqtisodiy resurslar bozori. Bu yerdagi tovarlar ishlab chiqarish 
resurslari bo'lib, ularning bahosi talab va taklifning o'zaro ta'siri natijasida yuzaga 
keladi; 
 
Moliyaviy bozor, shu jumladan, ma'lum bir tovar - kapitalning muomalasi, narxi 
puldan foydalanganlik uchun foizlar bilan belgilanadi; 
 
Mehnat bozori. Bu ishchi va ish beruvchi o'rtasidagi erkin munosabatlarga 
asoslanadi va mehnat sotish va sotib olish predmetiga aylanadi. Unga narx talab va 
taklifning o'zaro ta'siri natijasida belgilanadi. Taklif - bu ishlashni xohlovchilarning 
taklifi. Talab esa ma'lum bir malaka va kasbga ega bo'lgan xodimlarga bo'lgan 
ehtiyoj; 
 
Iste'mol tovarlari bozori, ya'ni ishlab chiqaruvchi va iste'molchining tovar haqida 
o'zaro munosabati jarayoni - iqtisodiy faoliyat natijasi. 
Ular milliy bozorning to'rtta asosiy elementini - iqtisodiy resurslar, kapital, mehnat 
va iste'molni ifodalaydi, ularning funktsional o'zaro ta'siri milliy bozorning o'ziga 
xos xususiyatlarini belgilaydi. 
Bozor ob'ekti bo'lib bozordagi muomala predmetiga kiruvchi tovar - tovar va 
xizmatlar hisoblanadi. 
Milliy bozorning mohiyati uning o'ziga xos sifat va miqdoriy belgilari bilan 
bog'liq. 
Bozorning asosiy miqdoriy xususiyatlari: 
 
Bozordagi ishlab chiqaruvchilar soni; 
 
Bozordagi iste'molchilar soni; 
 
Ishlab chiqaruvchilar o'rtasida pozitsiyalarni taqsimlash; 
 
Bozor kontsentratsiyasi darajasi, ya'ni u bo'yicha tovarlarni sotib olish va sotish 
bo'yicha amalga oshiriladigan operatsiyalar hajmi.