O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi Toshkent Moliya Instituti qoshidagi 2-son Akademik litseyi

tegdi-yu, tashlandiq yerlar obod bo‘ldi. Qattiq izg‘irin ko‘tarildi-da, hech
kim uydan chiqmay qo‘ydi.
www.arxiv.uz

---

2) Zidlov munosabatli bog‘langan qo‘shma gaplar va ularda tinish
belgilarining ishlatilishi.Bunday gaplar tarkibidagi sodda gaplar
o‘zaro
ammo,
lekin,
biroq
bog‘lovchilari,
-u(-yu)
yordamida
bog‘lanadi:
Yurtimizning bu kuni chiroyli, lekin ertasi, indini yanada
chiroyliroq, baxtliroq bo‘ladi. Havo ochildi-yu, harorat sezilmadi.
Ba’zan zidlik mazmunini kuchaytirish uchun zidlov bog‘lovchisi va bu
vazifada qo‘llangan
-u(-yu)
yuklamasi birga ishlatiladi:
Kechasi qor
yog‘di-yu,
lekin
havo
unchalik
sovimadi.
Yozuvda
zidlov
bog‘lovchilaridan oldin, yuklamalardan keyin vergul qo‘yiladi.
3) Ayiruv munosabatli bog‘langan qo‘shma gaplar va ularda
vergulning ishlatilishi. Bunday ishlardagi sodda gaplar o‘zaro ayiruv
bog‘lovchilari –
goh…goh, yoki…yoki, ba’zan…ba’zan, dam…dam,
yohud…yohud
yordamida bog‘lanadi. Ayiruv bog‘lovchili bog‘langan
qo‘shma gaplar voqea-hodisalarning galma-gal bo‘lishini yoki ulardan
biri bo‘lishini ifodalaydi:
Goh osmonni tutib ashula yangrar, goh
allaqayerdan
garmon
tovushi
eshitilib
qolar
edi.
Takrorlanib qo‘llangan ayiruv bog‘lovchilarining ikkinchisidan oldin
vergul qo‘yiladi, ayiruv bog‘lovchilar yakka qo‘llansa, tinish belgisi
qo‘yilmaydi.
www.arxiv.uz

---

4)
Inkor
munosabatli
bog‘langan
qo‘shma
gaplar. Bunday gaplar qismlari o‘zaro
na
inkor yuklamasi
orqali bog‘lanadi va orasiga vergul qo‘yiladi:
Na suv bor, na
biron yemish qolibdi.
5)
Bo‘lsa, esa
so‘zlari yordamida bog‘langan qo‘shma
gaplar. Bunday gaplarda qiyoslash va zidlash munosabatlari
mavjud bo‘ladi:
Otabek sukutda, O‘zbek oyim bo‘lsa boshi
bilan “shundog’” ishorasini berar edi. (A.Qod.)
www.arxiv.uz