O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti moliya-iqtisod fakulteti
- BOB. O`ZBEKISTONDA CHET EL INVESTITSIYALARINI SOLIQ
Download 1.23 Mb. Pdf ko'rish
|
ozbekistonda chet el investitsiyalarini soliq mexanizmi orqali tartibga solish yonalishlari
|
3- BOB. O`ZBEKISTONDA CHET EL INVESTITSIYALARINI SOLIQ
MEXANIZM ORQALI TARTIBGA SOLISH VA ULARNI TAKOMILLASHTIRISH 3.1 Iqtisodiyotni modernizatsilayash sharoitida korxonalarni soliq tizimi orqali rag`batlantirish yo`nalishlari Mamlakatimizni iqtisodiy rivojlantirish, uzoq muddatli strategik maqsadlarni amalga i i a O’z e i t i g a z i agi aq at ligi i i i a ma qei i mu ta amla ga y ’ alti ilga ta i iy ’zga i la , zam a iy yu a texnologiyalarga asoslangan eksportbop mahsulotlar ishlab chiqarishni ta’mi lay iga i la iqa i la i a al i la ti i a iy u tu y ’ ali la a i i i . S u a eli iqi , mamla atimiz a iqti odiyotni m e izat iyala a aq at a ligi i i i ga qa atilga e g ’lamli chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda. Jumladan, iqtisodiyotning real sektori x ala i i q ’lla -qu atla ’yi a, i i i a at a, i la iqa i i modernizatsiya qilish, kooperatsiya aloqalarini kengaytirish, mustahkam am li i y ’lga q ’yi , mamla atimiz a i la iqa ilga ma ul tla ga i i tala i ag’ atla ti i ga al i a e’ti qa atilm q a. Ja m liya iy- iqtisodiy inqirozidan keyingi davrda aholi i i ila ta’mi la muamm la i i al qili a i iy ifat ’zga i la i ’zga ta la m q a. U u ’ta lza ’lga masalani echishda kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni jadal rivojlantirish bilan i ga, xizmat ’ ati a ining turli shakllari joriy etildi. Xorijiy investitsiyasi bo`lgan korxona amaldagi qonunlarga binoan o`zi ishlab chiqargan mahsulotni litsenziyasiz eksportga chiqarish va o`z ishlab chiqarish extiyojlari uchun zarur mahsulotlar importini amalga oshirish huquqiga egadir. Xorijiy investorlarga tabiiy boyliklarni qidirish, ishlab chiqarish va foydalanish va boshqa xo`jalik ishlarini yuritish uchun kontsessiyalar berilishi mumkin. Kontsession shartnomalar xorijiy investorlar bilan O`zbekiston Respublikasi davlat boshqaruvining vakil qilingan organlari o`rtasida tuziladi. O`zbekiston Respublikasida barpo etilayotgan korxonalar ustav sarmoyasiga xorijiy investorlarning hissasi sifatida yoki xorijiy xodimlarning o`z ehtiyojlari
47
uchun olib kirilayotgan mulk bojxona to`lovidan ozod qilinadi va import solig`i undirilmaydi. Xorijiy
investorlar O`zbekistonda faoliyat ko`rsatayotgan korxonalarning aktsiyalari, hissalari va paylarini, shuningdek, yuridik shaxslar tomonidan chiqarilgan qimmatli qog’ozlarni sotib olishlari mumkin. Xorijiy investitsiyalari bo`lgan korxonadan chiqish yoki bunday korxonanining tugatilish hollarida xorijiy investorlar shu korxona mulkidan o`zining hissasini korxona mulki bilan qiymatiga mutanosib ravishda pul yoki natura tariqasida qaytarib olish huquqiga ega bo`ladi. Xorijiy investitsiyalar ishtirokida tuzilgan korxonalarning xo`jalik ishlarida hisob-kitoblar O`zbekiston Respublikasining qonunchiligi asosida olib borilishi lozim. Bu holatlar ham qonunda ko`rsatilgan. Hozirga kelib, O`zbekiston hududida xorijiy kompaniyalar faoliyatining huquqiy asoslarini shakllantirish jarayoni asosan nihoyasiga yetkazildi va amalda qo`llanilmoqda. Bu faoliyatni rag`batlantirishga yo`naltirilgan chora-tadbirlarning quyidagi tizimi ishlab chiqilgan 26 :
- texnikaviy qayta qurollanish; - xalq iste`moli va eksportga mo`ljallangan mahsulotlar ishlab chiqarishni rag’batlantirish. Xorijiy investitsiyalarni jalb qilish va o`zlashtirish maqsadida investorlarga beriladigan imtiyozlar: O`zbekiston Respublikasida xorijiy investitsiyalarni jalb qilish va o`zlashtirish maqsadida investorlarga bir qator imtiyozlar (iqtisodiy platforma) beriladi.
Xorijiy investitsiyalar bilan tashkil etilgan korxonalar (savdo, vositachilik, xom ashyo etkazib beruvchilardan tashqari) ro`yxatdan o`tgan kundan boshlab: daromad (foyda) solig`idan - 1-yil – 25%, - 2-yil – 50%,
26 http://www.soliq.uz - O’z e i t Re pu li a i Da lat liq q ’mita i a miy ayti 48
- 3-yildan – 100%, - qishloq hududida 1-yil ozod qilinadi; - mulk solig`idan 2 yilga ozod qilinadi; - ishlab chiqargan mahsulotining 30% ortig`i eksportga chiqsa, 50%ga daromad (foyda solig`i) - 15-30% eksportga chiqarilsa, 30% daromad (foyda) solig`idan ozod qilinadi; - ishlab chiqarish bilan band bo`lsa, yer solig`idan 2 yilga ozod qilinadi. O’zbekiston Respublikasida alohida sohalarga imtiyozlar berish ko`zda tutilgan. Unga ko`ra neft va gaz konlarini ochish va qidirish ishlariga xorijiy kompaniyalarni jalb qilgan korxonalar 27 :
- ushbu ishlarni amalga oshirish uchun zarur uskunalarni import qilishda bojlardan ozod qilinadi. Mazkur soha korxonasi chet ellik hamkorlar bilan birga ochilsa, unda: - neft va gaz qazib chiqarilgan kundan boshlab 7 yilga daromad (foyda) solig`idan; - xorijiy hamkorlar ulushi kapitalidan olinadigan daromad va mulk solig`idan ozod qilinadi. Yengil sanoat sohasida: - tayyor mahsulot ishlab chiqaruvchi korxonalar QQS dan tashqari barcha soliqlardan ozod; - o`z ehtiyoji uchun ishlab chiqarish uskunalari, ehtiyot qismlarini import qilishda korxonalar bojxona to`lovlaridan ozod qilinadi. T ’g’ i a -t ’g’ i x i iy i e tit iyala : - i e t ga i e tit iya i itilay tga ’e t u ti a az at qili uquqi i beruvchi ishlab chiqarishga sarflangan uzoq muddatli x i iy q ’yilmala i;
27 http://www.soliq.uz - O’z e i t Re pu li a i Da lat liq q ’mita i a miy ayti 49
- pi a maq a i f y a ’ i i i a a ma li ga qa atilga ta i li kapitalining ustuvor shaklini; - xu u iy apitalga a la ga t ’g’ i a -t ’g’ i x i iy i e tit iyala i; - xorijiy investorning investitsiya kiritilayotgan ’e t u ti a t ’liq egali qilishini; - x i iy i e t t m i a i e tit iya i itilay tga ’e ti u ta apitali i g 10 % a am ’lmaga qi mi u ti a az at ’ ati i i; - xorijiy investorning investitsiya kiritilayotga ’e tla i qa i a samarali qatnashishini; - mu ta am iqti iy mu a atla i ’ ati am a x a u ti a az at xuquqi i q ’lga i iti maq a i a apital a e u la i g transchegaraviy harakatini qamrab oladi. T ’g’ i a -t ’g’ i x i iy i e tit iyala i g O’z e i t ga i i eli i qi qa aqt i i a mul ili i g tu li a lla i i ta il t pi iga ’ma la i, O’z e i t iqti iy ti a ta i iy qayta qu i i, ufuzli ta m qla i g a p etili i i ta’mi la i. E g mu imi, O’z e i t iqti iy ti i g ay almilalla i i a O’z e i t i g xalqa z ga ’z ma ul tla i i li iqi i i a u yerda ’z ’ iga ega ’li i i ta’mi la i. T ’g’ i a -t ’g’i xorijiy investitsiyalarning kirib kelishi respublikamizda xu u iyla ti i a ay la i i ta il eti qi la i ila g’liq ’l i. S u bilan bir qatorda, respublikada iqtisodiy islohotlarning huquqiy poydevorini ya ati am, t ’g’ i a -t ’g’ i x i iy i e tit iyala qimla i a lla i i elgila berdi. T ’g’ i a -t ’g’ i x i iy i e tit iyala i g qimla i: - O’z e i t iqti iy ti a q ’ ma x ala ing barpo etildi. - xorijiy korxonalar barpo etilishiga zamin yaratdi. Ta qiq tla ’ ati i a, milliy iqti iy t i g t ’g’ i a -t ’g’ i x i iy investitsiyalarni jalb qilish va ulardan samarali foydalanish holati ichki bozor hamda eksportning hajmi, tabiiy va mineral resurslar, malakali ishchi kuchi ma u ligi, z i l tla i i amalga i i u ’atla i, iqti iy a qa li milla i ila g’li ir.
50
O’ti iqti iy ti mamla atla i i g t ’g’ i a -t ’g’ i x i iy
investitsiyalarni jalb qilishning jozibadorligini belgilovchi omillarni besh guruhga ’li mum i : - bozor omillari (ichki bozor va eksport imkoniyatlari); - boy tabiiy resurslarning mavjudligi; - ishlab chiqarish xarajatlari omillari; - investitsiya muhiti; - mamlakatning iqtisodiy rivojlanish strategiyasi. Iqtisodiy islohotlarning hozirgi bosqichida xorijiy investitsiyalar, ayniqsa, t ’g’ i a -t ’g’ i xu u iy x i iy i e tit iyala u u qat imtiyozlar berildi. O’z e i t Re pu li a i birinchi Prezidentining 2005 – yil 11 – apreldagi “T ’g’ i a -t ’g’ i xu u iy x i iy i e tit iyala i al eti i ag’ atla ti i a i agi q ’ imcha chora-ta i la t ’g’ i i a”gi 28 fa m iga ’ a, 2005 – yilning 1 – iyulidan la t ’g’ i a -t ’g’ i xu u iy x i iy i e tit iyala i al eta iga iqti iy t ta m qla i x ala i a iy fa liyat ’yi a a ma (f y a) lig’i, mul lig’i, i tim iy i f atuzilma i i la ti i a u u la i obodo la ti i lig’i, e l giya lig’i, mi fi ma a i i x ala u u elgila ga yag a liq t ’la a , u i g e , Re pu li a y ’l amg’a ma iga ma u iy a atmala t ’la a z etil i. Fa m a elgila ga i e , t ’g’ i a - t ’g’ i xu u iy x i iy i e tit iyala a mi quyi agi a ’lga a maz u liq imtiyozlari beriladi: - 300 ming AQSh dollaridan 3 million AQSh dollarigacha – 3 yil muddatga; - 3 million AQSh dollaridan 10 million AQSh dollarigacha – 5 yil muddatga; - 10 million AQSh dollarida tiq ’lga a – 7 yil muddatga. Ushbu soliq imtiyozlari quyidagi shartlar asosida q ’lla ili i elgila q ’yilga : 1) maz u x ala i tiq a i i u i ’lga mi taqala – Q aqalp g’i t Re pu li a i, Jizzax, Qa qa a y , Si a y , Su x aryo,
28 O’z e i t Re pu li a i P ezi e ti i g 2005 yil 11 ap el agi «T ’g’ i a -t ’g’ i xu u iy x i iy i e tit iyala i al eti i ag’ atla ti i a i agi q ’ im a a-ta i la t ’g’ i i a»gi 3594-sonli Farmoni, (1-2-bandlari). 51
X azm il yatla a, u i g e , Na iy, A i , Nama ga a Fa g’ a viloyatlarining qishloq aholi punktlarida joylashtirish; 2) korxonaning ustav kapitalida xorijiy ishtirokchilarning ulushi kamida 50 foizni tashkil etishi lozim; 3) ushbu korxonala a lat ’yxati a ’t azilga a eyi t ’g’ i a -t ’g’ i xususiy xorijiy investitsiyalarni kiritish; 4) xorijiy investitsiyalarni erkin almashtiriladigan valyuta yoki yangi zam a iy tex l gi u u a ta zi a q ’yi ; 5) mazkur imtiy zla i q ’lla ili i mu ati a mi a imtiy zla a li ga daromadni korxonani yanada rivojlantirish maqsadida qayta investitsiyalashga y ’ alti i . T ’g’ i a -t ’g’ i i e tit iyala ta i iga: - ishlab chiqarish (asosiy va aylanma) fondlari, ularni kengaytirish, qayta qu i a qayta qu lla ti i ga q ’yila iga iqti iy e u la ; - ishlab chiqarish va ijtimoiy infratuzilma xarajatlari (bino va inshootlar, uy- joylar); - pul qiymatiga ega ’lga m iy a ti la (qimmatli q g’ zla , pate tla , texnik va texnologik yangiliklar, loyihalar va boshqa intellektual mulk ’e tla i) i i ita i. T ’g’ i a -t ’g’ i x i iy i e tit iyala i g i e tit iya fa lligi a u li aq at mu iti ya atili iga ta’ i i quyi agila a am y ’la i: - integratsiyalashuv ta’mi la ga l a aq at mu iti i ta’mi lay i, raqobatga undaydi; - x i qa u ta i a i i q ’lla ga u ay i; - iqti iy t u ’e tla i a i e tit iya fa lligi i tala eta i; - ya gi u u a, i z, zam a iy tex i a, tex l giya i q ’lla ga laydi; - yangi texnika-texnologiya asosida yangi mahsulot ishlab chiqarishni, yangi bozorlarni egallashni nazarda tutadi; - investitsiya muhitini takomillashtirib borishni talab etadi; - i la iqa i i g m e izat iya qili i i i ta’mi lay i;
52
- ’z manfaatlari ustunligini nazarda tutadi; - i q z i u u u li ag’ atla ti i , imtiy zla , af latla tizimini talab qiladi; - xorijdan turli aktivlar kirib kelishi asosida qabul qiluvchi mamlakatda iqtisodiyotni yuksaltiradi, soliq, boj, ijara va boshqa tushumlarning ’payi i i ta’mi lay i.
Download 1.23 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|