O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent kimyo-texnologiya instituti “biotexnologiya” kafedrasi

bo‘yicha  guruxlanishi;  Sarflar  va  xarajatlar  shakllanish  boshqaruvida  xarajatlar 

turini  inobatga  olgan  sarflar  tasnifi  muxim  axamiyatga  ega  va  u  kalkutsiya 

moddalari xamda sarflar elementlari bo‘yicha ko‘riladi. 

Xarajatlarning  kalkutsiya  moddalari  bo‘yicha  guruxlanishi  ushbu 

xarajatlarni  xosil  bo‘lgan  o‘rni  (joy)  ni  aks  ettiradi  va  bir  tur  yoki  bir  o‘lcham 

maxsulot  ishlab  chiqarish  uchun  ketgan  sarflarni  rejalash,  xisobga  olish  va 

aniqlashda qo‘llaniladi. 

Xarajatlarning sarf elementlari bo‘yicha guruxlanishi esa xarajatlar qayorda 

va  qaysi  maqsadlarga  safrlanishidan  qatiy  nazar  ishlab  chiqarishga  ketgan  sarflar 

smetasini tuzishda qo‘llaniladi. Ushbu smeta korxona ishlab chiqaradigan xamma 

maxsulotining xajmiga ketgan sarflarni aniqlaydi. 

Maxsulotning ishlab chiqarish tannarxini tashkil etuvchi xarajatlar iqtisodiy 

mazmundorligiga binoan quyidagi elementlar bo‘yicha guruxlanadilar: 

- 

ishlab  chiqarish  moddiy  sarf  xarajatlar  (qayta  ishlanadigan  chiqindilar 

qiymati ayrilgan xolda); 

-  ishlab chiqarish xarakteriga ega mexnat haqi sarf xarajatlar; 

-  ishlab chiqarishga taaluqli ijtimoiy sug‘urta ajratmalar; 

-  asosiy fondlar va nomoddiy aktivlarning amortizatsiyasi; 

-  boshqa ishlab chiqarish xarajatlar.