Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

7.2.-rasm. Koordinatsiyaga sarflanadigan solishtirma xarajatlarning 
diversifikatsiya darajasiga bog’liqligi 
МВСН
МВСl
 
МВА

---

92 
Bog’liq bulmagan diversiyalashda o’rta korxonalar o’rtasida koordi-natsiya 
talab qilinmaydi. Demak, kompaniya portfelidagi o’rta korxonalar soni kupaygan sari 
boshqaruv xarajatlari ham ko’payadi. Bunga aksincha, bog’liq diversiyalashdagi 
kompaniyalarning xarajatlari o’rta korxonalar soniga va ular o’rtasidagi kerakli 
koordinatsiya darajasiga qarab ortib boraveradi. Ushbu kupaygan xarajatlar bog’liq 
diversiyalashda katta daromadlarni ham yo’qqa chiqarishi mumkin (8.1-jadval). 
Shunday qilib, bog’liq va bog’lis bulmagan diversiyalashning qaysi birini 
tanlash daromadlarni va boshqaruvga sarflanadigan qo’shimcha xarajatlarni 
solishtirish yuli bilan aniqlanadi. 
Kompaniya maxoratidan keng foydalanilsa, shuningdek, boshqaruv xarajatlari 
ham resurslarni taqsimlashda kerak bulgan qiymatlardan oshmasa, firma butun 
e’tiborni bog’liq diversiyalashga qaratishi kerak. Xuddi shuningdek, agar asosiy o’rta 
korxonalar o’ta ixtisoslashgan bulib, boshqa joyda qo’llanilmasa, boshqaruv 
xarajatlari ichki bozor strate-giyasini amalga oshirish uchun kerak bulgan 
qiymatlardan ortiq bulmasa, kompaniya bog’liq bulmagan diversiyalashga 
kontsentratsiyalanishi kerak. 
Bog’liq va bog’liq bo’lmagan diversiyalashni taqqoslash 
7.1-jadval 
Diversiyalash 
strategiyasi 
Amalga oshirish yullari 
Boshqaruv 
xarajatlarining 
manbalari 
Bog’liq 
Ichki 
kapital 
bozori. 
Kayta 
tarkiblashtirish 
Resurslarni taqsimlash 
O’rta korxonalar soni 
O’rta 
korxonalar 
o’rtasidagi 
koordinatsiya 
Bog’liq emas 
Ichki kapital bozori 
Qayta tarkiblashtirish 
Diversiyalashning aksi bulgan strategiya ikki yoki undan ko’p kompaniyalarni 
biznesning yangi imkoniyatlaridan foydalanish bilan bog’liq (masalan, ITTKI) 
qiymat, tavakkalchilik va daromadlar sohasidagi strategik alyansni tashkil qilishidir.