Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

8.2-rasm. Biznes hajmining daromadlarga va pul oqimlariga ta’siri 
Biznes kichik bulganda zararlar ham kichik buladi, biroq uzoq muddatli 
istiqbolda katta xajmlar qaytish tezligining katta bulishiga sabab buladi. 
Ba’zi xollarda kompaniyalar sotib olish strategiyasining ichki yangi 
tadbirkorligini afzal kuradilar, biroq ular yangi investitsiyalar zarurligidan, yangi 
xatarlardan xavfsiraydilar (masalan, «rivojlanayotgan g’olib»larning tug’ilish va 
usish bosqichlarida). Bu ularning xamkorlikda tadbirkorlik qilishlariga olib keladi va 
yangi loyixalarning investitsiyalari va xavfini sug’urtalashga imkon beradi. 
Ammo ushbu kirish usulining quyidagi kamchiliklari borligini ham aytib utish 
kerak: 
- investitsiyalarni va xatarlarni sug’urtalashdan tashqari, yangi ishning etarlicha 
daromadli bulishi ham kafolatlanishini talab qiladi; 

---

112 
- bunday xamkorlikka kirishayotgan kompaniyalar «nou-xau»dagi ustunlikni 
qo’ldan boy berib qo’yishlari ham mumkin; 
- 
xamkorlar, 
ayniqsa, 
biznes 
falsafalari, 
rejalashtirish 
istiqbollari, 
investitsiyaning ustivor yunalishlari turlicha bulganda bir-birini nazorat qilishlari 
lozim, aks xolda ziddiyatlar vujudga keladi. 
Odatda, kompaniyada «yutqazuvchilar» yoki «suroq belgilari» kup bulsa, 
ba’zida esa «rivojlanayotgan g’oliblar» kup bulganda ham ketish talab qilinadi. 
Kompaniya bu xolda uch xil strategiyaga ega buladi: 
- «echintirish»; 
- «hosilni yig’ib olish»; 
- «tugatish». 
«Echintirish» biznesni boshqa kompaniyaga sotishni yoki kompaniyaning 
ichkaridan turib boshqarilishini uz ichiga oladi. «Rivojlanayotgan g’oliblar» yoki 
ba’zi hollarda «suroq belgilari» oson sotiladi, «yutqazuvchilar»ni sotish esa juda 
qiyin kechadi. 
Pul 
oqimlari 
«xosilni yig’ib» 
olish strategiyasining 
boshlanishi 
0 
bozor xajmi 
Tugatish