O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi tоshkеnt dаvlаt iqtisоdiyot universitеti

5.4. Obyektlar massivlari. Sinf struktura kengaytmasi sifatida 
Obyektlar aniqlangandan so‘ng shu obyektlarga ko‘rsatkichlar belgilash 
mumkin. Masalan: 
complex A(5.2,2.7); 
complex* PA=&A; 
Obyektning umumiy elementlariga murojaat uchun -> operatsiyani yoki ism 
almashtirish va nuqta operatsiyasidan foydalanish mumkin 
*PA.real() yoki PA->real; 
Agarda konkret obyektga ishlov berish uchun sinf a’zosi – funksiya chaqirilsa, 
unda shu funksiyaga obyektga belgilangan ko‘rsatkich avtomatik va ko‘rsatilmagan 
holda uzatiladi. Bu ko‘rsatqich this ismiga ega va x* this kabi har bir funksiya uchun 
ko‘rsatilmagan holda belgilanadi.
Х sinfni ekvivalent ko‘rinishda shunday tavsiflash mumkin:
class x { 
int m; 
public: 
int readm() { return this->m; } 
}; 
A’zolarga murojaat etishda this dan foydalanish ortiqcha. Asosan this bevosita 
ko‘rsatkichlar bilan manipulyatsiya qilish uchun a’zo funksiyalarini yaratilishida 
foydalaniladi.

---

53 
Sinf kompanentasi yagona bo‘lib va hamma yaratilgan obyektlar uchun umumiy 
bulishi uchun uni statik element sifatida ta’riflash ya’ni static atributi orqali ta’riflash 
lozimdir. Obyektlarni yaratishda sinf statik ma’lumotlari takrorlanmaydi, ya’ni har 
bir statik komponentlar birdan-bir ko‘rinishda mavjud. Statik elementlarga murojat 
qilish uchun oldin initsializatsiya kilinishi lozim. Inizializatsiya quyidagicha amalga 
oshiriladi: 
::   
Masalan:
int complex : : count = 0; 
Bu taklifni sinfni aniqlashdan so‘ng global soxada joylashtirish lozim. 
Faqatgina sinf statistik ma’lumotlarini initsializatsiyalashda u xotiraga ega bo‘ladi va 
unga murojaat etish mumkin. Sinf statik ma’lumotlarga faqatgina obyekt ismi orqali 
murojaat etish mumkin. . 
Masalan:
complex a; a.count=5; 
Lekin, statik komponetlarga sinf obyekti aniqlanmagan holda ham murojaat 
etish mumkin. Statistik komponentlarga nafaqat obyekt ismi, balki sinf ismi orqali 
ham murojaat etish mumkin.
: : 
Masalan 
complex:: count=5; 
Lekin shunday murojaat faqatgina public komponentlarga tegishli. 
private statik komponentlarga tashqaridan murojaat etishda funksiya – statik 
komponentlardan foydalaniladi.
Bu funksiyalarni sinf ismi orqali chaqirish mumkin.
: :  
Misol. 
#include  
class TPoint 
{ 

---

54 
double x,y; 
static int N; // statik maydon: nuqtalar soni 
public: 
TPoint(double x1 = 0.0,double y1 = 0.0){N++; x = x1; y = y1;} 
static int& count(){return N;} // statik komponenta-funksiya 
}; 
int TPoint : : N = 0; //statik maydon initsializatsiyasi 
void main(void) 
{TPoint A(1.0,2.0); 
TPoint B(4.0,5.0); 
TPoint C(7.0,8.0); 
cout<< \nAniqlangan”<Obyektlar massivi ta’riflash uchun sinf ko‘zda tutilgan (parametrsiz) 
konstruktorga ega bo‘lishi kerak. 
Obyektlar massivi ko‘zda tutilgan konstruktor tomonidan, yoki har bir element 
uchun konstruktor chaqirish yo‘li bilan initsializatsiya qilinishi mumkin. 
class complex a[20]; //ko‘zda tutilgan parametrsiz konstruktorni chaqirish 
class complex b[2]={complex (10),complex (100)};//oshkor chaqirish