O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi tоshkеnt dаvlаt iqtisоdiyot universitеti

Nazorat uchun savollar 
1. Nima uchun avval ajdod sinf konstruktorlari chaqirilib, so‘ngra avlod sinf 
konstruktori chaqiriladi? 
2. Nima uchun destruktorlar konstruktorlarga nisbatan teskari tartibda 
chaqiriladi? 
3. Vorislikda ajdod sinf spetsifikatori sifatida protected ko‘rsatilishi 
mumkinmi?
4. Sinflar bibliotekasini qurishda vorislikdan qanday foydalaniladi? 
5. Хususiy deb e’lon qilingan komponentalarga boshqa sinf usullari orqali 
murojaat qilish mumkinmi? 
 
 
 

---

76 
9 bob. STANDART AMALLARNI QO‘SHIMCHA YUKLASH 
9.1. Qo‘shimcha yuklash ta’rifi 
Standart amallarni (masalan +) qo‘shimcha yuklash biror sinf bilan birga 
qo‘llashda mazmunini o‘zgartirishdan iboratdir. 
Standart amallarni qo‘shimcha yuklash maxsus funksiya – komponenta kiritish 
yo‘li bilan amalga oshiriladi. Qo‘shimcha yuklash til standartiga asosan amalga 
oshiriladi, amallar belgisi va operandlar soni o‘zgarmaydi. 
Amallarni qo‘shimcha yuklash uchun quyidagi ta’rifdan foydalaniladi: 
( ) 
quyidagi amallarni qo‘shimcha yuklash mumkin: 
+ - * / % ^ & | ~ ! 
= < > += -= *= /= %= ^= &= 
|= << >> >>= <<= == != <= >= && 
|| ++ -- [] () new delete 
Bu amallar ustivorligi va ifodalar sintaksisini o‘zgartirish mumkin emas. 
Masalan unar amal % yoki binar ! amalni kiritish mumkin emas. Funksiya amal har 
qanday funksiya kabi ta’riflanadi va chaqiriladi.
Standart tiplar uchun to‘rt amal ("+", "-", "*" i "&") ham unar ham binar amal 
sifatida ishlatiladi va qo‘shimcha yuklanadi. 
Хamma qo‘shimcha yuklangan amallar uchun operator() amalidan tashqari, ko‘zda 
tutilgan argumentlardan foydalanish mumkin emas. 
Amallar xossalaridan ba’zilaridan foydalaniladi. Хususan operator=, operator [
], operator ( ) va operator-> nostatik komponenta – funksiya bo‘lishi lozim.
Operator - funksiya yoki sinf komponentasi bo‘lishi kerak yoki juda bo‘lmasa 
bitta parametri sinf obyekti bo‘lishi kerak (new va delete amallarini qo‘shimcha 
yuklovchi funksiyalar uchun bu shart emas). 
Operator - funksiya, birinchi parametri asosiy turga tegishli bo‘lsa, funksiya-
komponenta bo‘lolmaydi. 
C++tilida quyidagi amallarni qo‘shimcha yuklash mumkin emas: 

---

77 
. sinf obyekti a’zosiga murojaat; 
.* 
ko‘rsatkich orqali murojaat; 
?: 
shartli amal; 
:: ko‘rinish soxasini ko‘rsatuvchi amal; 
sizeof hajmni hisoblash amali; 
# preprotsessor amali.